miércoles, 14 de mayo de 2014

XANZÁ - GENTIANA LUTEA

XANZÁ
GENTIANA LUTEA


     A xanzá (Gentiana lutea) é unha especie do xénero Gentiana nativa das montañas do centro e sur de Europa, o xénero atópase dentro da familia Gentianaceae. Gentiana lutea é unha das moitas especies da familia. Na Península Ibérica é a especie do xénero máis abundante e sen dúbida a máis aproveitada, sendo relativamente abundante na Cordilleira Cantábrica. En Galicia abunda nas serras do Courel e dos Ancares.


     Úsase como planta medicinal e como aromatizante de bebidas.



Variedades galegas
     En Galicia existe unha variedade desta especie (Gentiana lutea var. aurantiaca) cunha coloración diferente (flores arroibadas e alaranxadas no canto das amarelas) e outras singularidades como o tamaño dos pétalos e das flores (máis grandes) respecto das que medran no resto da Península e do continente, segundo unha investigación que leva a cabo un equipo científico da Universidade de Santiago. Parece que as diferentes variedades responden a diferentes relación cos insectos polinizadores.


Etimoloxía
     Tamén é coñecida en galego co nome de ou xenciana e xanzá amarela. Tamén existe a variedade dialectal xenzá.
     Segundo Plinio o Vello e Dioscórides, o seu nome deriva do de Xentio (Genthius), rei de Iliria no século II a. C., a quen se atribuía o descubrimento do valor curativo da planta. O Banco de Albania recolleu esta tradición: a Gentiana lutea está representada no reverso do billete de 2000 lekë albaneses, emitido en 2008, en cuxo anverso figura o rei Xentio.
     Era usada na Idade Media coma un antídoto contra certos velenos.


Descrición e hábitat
      É unha planta perenne herbácea, que acada de 1-2 m de altura, con follas lanceoladas anchas a elípticas de 10-30 cm de lonxitude e 4-12 cm de largura. As flores son amarelas (o arroibadas avermellades nas variedades galegas), coa corola separada achegada á base en 5-7 pétalos estreitos. Desenvólvese nos prados e pasteiros alpinos e sub-alpinos coma unha herba máis, normalmente en solos calcarios.
Propiedades e usos

     Cómpre salientar as súas propiedades intensamente amargas, residen especialmente na súa raíz e, en menor medida, no resto da planta, converténdoa nun apreciado tónico dixestivo e aperitivo. A raíz é o principal remedio tónico amargo usado coma menciña popular. A xanzá úasase acotío coma compoñente de bebidas tónicas amargas (bitter, vermú, amargo de angostura).


     A raíz é antihelmíntica, antiinflamatoria, antiséptico, tónico amargo, colagogo, emenagogo, febrífugo, refrixerante e estomáquico.

     A parte máis efectiva é a raíz enxugada. Tómase oralmente nos tratamentos de doenzas de fígado, indixestión, infeccións gástricas e anorexia. Non debe de ser prescrito en pacientes con úlceras duodenal ou gástrica. A raíz pivotante pode ser tan grosa coma o brazo dunha persoa, da que saen varias ramificacións ben desenvolvidas. A raíz tírase a finais do verán ou polo outono, e se seca para un uso posterior.

Manuela falandome da Xanzá
XOAN ARCO DA VELLA

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Está permitida la reproducción total o parcial de los trabajos y fotos de este blog.
Te agradecemos nos sugieras de sitios para trabajos nuevos.
Mis correos:
Apd. de Correos: 83 - 36900 - Marin - Pontevedra
xoanarcodavella@gmail.com
Telf - WhatsAp.: 600590901