A Basílica de Santa María a Maior é o orgullo da cidade, ademais do símbolo de poder do gremio de mareantes na Idade Media.
Trátase dun dos mellores exemplos do gótico de Galicia, con pequenas trazas do estilo manuelino portugués, e declarado BIC no ano 1931.
Concibida como un gran retablo en pedra, Cornelius de Holanda e Joâo Nobre foron os artífices desta fachada onde se unen o plateresco e o manuelino, con abundante iconografía e varias pezas interesantes como San Jerónimo con gafas.
Fornelos de Montes San Lourenzo de Fornelos de Montes é unha parroquia que se localiza no concello de Fornelos de Montes.
Segundo o IGE en 2014 tiña 597 habitantes (280 homes e 317 mulleres), 60 menos ca en 2004 (352 mulleres e 305 homes) e 110 menos ca en 1999. Ten 6 entidades de poboación.
Lugares de Fornelos de Montes A Arrotea, O Ceo, A Costiña, Fondo de Vila, A Igrexa, A Portela, O Portovilán, Rial, Soutosico, Vilán
Fornelos de Montes Fornelos de Montes é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca de Vigo. Segundo o IGE, no ano 2018 a súa poboación era de 1.640 persoas. O seu xentilicio é "fornelán/fornelá" ou "fornelense".
Xeografía O concello sitúase no centro-leste da provincia de Pontevedra. Está formado por sete parroquias con 24 núcleos de poboación. Limita ao norte coa Lama e Ponte Caldelas, ao oeste con Soutomaior e Pazos de Borbén, ao sur con Mondariz e Covelo e ao leste con Covelo e Avión (provincia de Ourense).
A zona montañosa da franxa leste pertence á serra do Suído. Nela están os cumios de Couto Minuto (1.059 m) e Outeiro Vello (1.007 m). Cara ao oeste as altitudes van diminuíndo, pasando a un territorio caracterizado polos vales fluviais.
Os río máis importante é o río Oitavén, no que se sitúa o encoro de Eiras, que abastece a Vigo e parte da súa comarca. O río Parada, que nace na serra do Suído, aflúe na marxe esquerda do Oitavén.
O río Barragán, tamén afluente do Oitavén pola marxe esquerda, ten no tramo final, antes do encoro de Eirás, un estreito val cun bosque de ribeira ben conservado.
Climaticamente caracterízase polas fortes choivas, sendo un dos concellos galegos con maiores precipitacións (até 2.862 mm anuais). Isto causa frecuentes correntes de auga, que co paso do tempo conformaron pequenos fervenzas de curso inestable. As temperaturas adoitan ser suaves nos meses de maior calor (17 °C en xullo) e frías en inverno (5 °C en febreiro).
Patrimonio A fortaleza de Alemparte foi asolada polos irmandiños na Gran Guerra Irmandiña (1467). En 1482 foi cercada polo bispo de Tui e os seus cabaleiros, apoderándose dela posteriormente Pedro Madruga. Os restos que quedaban da fortaleza foron desfeitos definitivamente en 1893.
O poboado castrexo da Cidadela do monte da Cidade conserva restos das pequenas edificacións, feitas en granito. A maioría delas conservan erguida parte da súa estrutura externa, consistente nunha parede de pedra de granito, podendo adiviñarse algúns elementos como as portas de entrada ou detalles do interior das vivendas. As edificacións atópanse, en liñas xerais, agrupadas nun único núcleo agás no comezo da Cidadela onde as primeiras casas aparecen diseminadas respecto ás do resto. Bordeando a Cidadela hai un camiño cuberto con pedras de formas irregulares e que unha vez deixadas atrás as vivendas nos conduce cara a un acueduto do último terzo do século XVIII, en perfecto estado de conservación malia estar cuberto por vexetación autóctona. A edificación está realizada en pedra e na súa parte central presenta un arco de tipo oxival, a través do que cruza o sendeiro, que ben puido servir antigamente como entrada á cidade.
Debido á grande presenza de cursos fluviais, hai numerosos muíños de auga por todo o territorio, destacando a parroquia de Fornelos de Montes con nove e a de Traspielas con seis. As parroquias de Laxe e Ventín son as que presentan un menor número de muíños con dous e un respectivamente.
Así mesmo, co fin de salvar o paso dos ríos existentes, destaca tamén a presenza de pontes de pedra, destacando as pontes de Laxe, de Verducido, a Ponte Grande, a de Portorrío ou a do Barbado. Non todas elas están ben conservadas debido ao abandono. Existen máis de 30 fontes de auga e 15 lavadoiros repartidos por todo o concello.
Hai dúas casas grandes: a de Marrán, en Vilán, e a dos Alemparte. A primeira, ben conservada, ten planta con forma de L, destacando a balconada corrida no interior e unha notable cheminea.
A casa dos Alemparte, do século XV, presenta un estado bastante malo de conservación, destacando no seu conxunto a gran balconada sobre pilastras rústicas orientada cara a solaina, que é o que se atopa mellor conservado de toda a edificación, así como a robusta escaleira e un arco nunha porta con forma semicircular e que contén un escudo de armas.
Ademais das igrexas parroquiais hai tres capelas, a de San Caetano en Estacas, a de San Amaro en Traspielas e a de Santa Cruz en Fornelos de Montes.
Tamén conta con diversos cruceiros, destacando o de San Xosé de Laxe, e 5 petos de ánimas: dous en Ventín e un en Fornelos, Estacas e Laxe.
Outro tipo de patrimonio etnográfico son as construcións vinculadas ao uso do monte, como os chozos (construción menor de pedra que daba acubillo aos pastores da serra ao longo do ano), parideiras (construcións en pedra en forma de cercado e para gardar o gando, e foxos de lobos, recintos moi elementais e primitivos destinados á caza do lobo. Todas elas están na parroquia de Laxe, ao pé da serra do Suído.
Parroquias de Fornelos de Montes Calvos (Santo Adrián), As Estacas (Santa María), Fornelos de Montes (San Lourenzo), A Laxe (San Xosé), Oitavén (San Vicente), Traspielas (Santa María), Ventín (San Miguel)
Ponte colgante de Soutomaior A ponte colgante do Verdugo atópase a poucos metros da confluencia do Verdugo co Oitavén, que cede o seu caudal ó primeiro.
A ponte cruza o Verdugo nunha área que forma unha charca de gran profundidade coñecida como a Poza dás Bestas, á beira dunha pequena praia fluvial
Río Verdugo O Verdugo é un río galego da provincia de Pontevedra, cuia foz se sitúa no fondo da ría de Vigo.
Percorrido O Verdugo nace a 760 m de altura no monte do Outeiro Grande, na aldea de Cernadelos (Santa Mariña de Presqueiras, Forcarei).
No seu primeiro tramo baixa encaixado atravesando os concellos de Beariz, A Lama e Ponte Caldelas, facendo un val máis amplo na súa entrada en Soutomaior.
No seu último tramo serve de fronteira entre Soutomaior e Pontevedra, desembocando entre Arcade e Ponte Sampaio.
No concello de Ponte Caldelas atravesa os pasos da Fraga, onde se conservan varios muíños e un peto de ánimas. Despois de formar a praia fluvial da Calzada, na vila de Ponte Caldelas hai un paseo fluvial, a carón do antigo balneario, onde hai un monumento ao pescador.
Características O seu afluente principal é o río Oitavén, que se lle une pola esquerda, en Ponte da Barca, e que desenvolve un percurso de lonxitude similar á do Verdugo, desde o seu nacemento até a confluencia (32 km).
De modo que ás veces se fala do sistema Verdugo - Oitavén (o curso común é de 7 km), e máis se se ten en conta que o caudal do Oitavén é superior. Outros dos seus afluentes son o Calvelle e o Barbeira.
O tamaño total da conca é de 357 km² (177,7 km² corresponden á bacía do Oitavén). O caudal absoluto do Verdugo na desembocadura é de 17 m³/s (o do Oitavén, antes da confluencia, atinxe os 10,5 m³/s).
O Verdugo e os seus afluentes son ríos de réxime pluvial. As precipitacións medias na súa conca atinxen os 1884 mm anuais.
Aproveitamento No Verdugo sitúanse tres encoros: os de Feixa I e Encoro de Feixa II, localizados no concello de Ponte Caldelas e máis o encoro da Ponte do Demo, no de Soutomaior. Son de potencia inferior a 10 Mw.
O río Verdugo ten sona pola pesca da troita. O último domingo de maio celébrase en Ponte Caldelas a festa da troita e o concurso internacional de pesca de salmónidos.
Mosteiro de Santa María de Mezonzo O mosteiro de Santa María de Mezonzo é unha edificación relixiosa da que practicamente só queda a igrexa de estilo románico no lugar do Priorato, da parroquia de Santa María de Mezonzo, no concello de Vilasantar, no extremo sur da comarca de Betanzos, na provincia da Coruña.
Foi declarada Monumento histórico-artístico no ano 1931.
Historia Aínda que probablemente se remonta a época do Reino Suevo, o mosteiro que hoxe coñecemos foi fundado como mosteiro dúplice polo abade Reterico e foi doado ao rei astur-galaico Afonso III o Magno no ano 870.
Sábese que contaba cunha importante biblioteca. No ano 995 pasou a depender por permuta do de Santa María de Sobrado dos Monxes. A importancia do antigo mosteiro, xa beneditino, radica en que nel se criou e educou o insigne abade Pedro de Mezonzo que chegaría a ser bispo de Iria-Santiago na época das razzias de Almanzor e a quen se lle atribúe a noutrora coñecida oración da Salve Regina no século X e que chegou a ser abade dos mosteiros de Sobrado dos Monxes e de Altares para finalmente ser nomeado bispo compostelán.
Co pulo dado por Bernardo de Claraval á reforma cisterciense, acolleu á devandita orde monacal. Foi reedificado no século XII en pleno esplendor do románico galaico.
O mosteiro pasou despois a seguir a reforma cisterciense e finalmente foi priorado do mosteiro bieito de San Martiño Pinario.
Arquitectura Interior Conta con planta basilical con tres naves de tres tramos, que rematan en tres ábsidas semicirculares, maior a central, como corresponde ao maior ancho da nave. O terceiro tramo das naves é case igual ancho que a devandita nave central, definindo así de forma aproximada un cruceiro.
Os arcos formeiros e faxóns son apuntados e os capiteis son historiados ou con decoración vexetal ou xeométrica. Sobre eles apóiase un teitume de madeira a dúas augas.
Conserva unhas interesantes columnas de mármore e unha pía de auga bieita probablemente de época sueva.
As embocaduras das ábsidas están formadas por elevados arcos apuntados e o seu primeiro tramo cóbrese con bóveda de canón apuntada, estas ábsidas cóbrense con bóvedas de cuarto de esfera ou cascarón e sobre a embocadura da central onde se abren tres xanelas con arcos semicirculares sobre columniñas acodilladas sitúase un amplo rosetón con oito lóbulos desiguais, En posición semellante sobre as ábsidas ábrense estreitas troneiras alongadas.
Exterior No exterior a imaxe máis poderosa da igrexa constitúea o alzado leste do conxunto das tres ábsidas, que destacan sobre a ladeira inclinada nas que se sustenta a igrexa.
Están dividas por semicolumnas acaroadas en en tramos en que se abren as fiestras que corresponden cos ocos do interior, mais con arquivoltas semicirculares tóricas de coidada feitura sobre columnas acodilladas, rematadas por varios capiteis.
En cada ábsida un friso corrido ornamentado de xeito semellante ás arquivoltas enlaza as ventás entre si e sitúase entre as arquivoltas e os capiteis. Coroa cada ábsida un traballado beirado en forma de arcatura na ábsida central e sobre os canzorros nas laterais.
Sobre a ábsida central imponse o testeiro da nave central, cun gran rosetón de trazaría calada.
A fachada oeste ou principal caracterízase polos poderosos contrafortes situados nas esquinas e no centro; entre as dúas centrais ábrese unha sinxela pero potente portada románica, composta por unha tripla arquivolta semicircular sobre columnas acodilladas nas xambas con capiteis moi desgastados de formas irregulares.
Considérase que algún dos fustes da portada puido pertencer á primitiva igrexa prerrománica.
Sobre o tímpano, con ménsulas laterais integradas, posibelmente existise no seu día algunha escultura hoxe desaparecida. Sobre a portada ábrese unha xanela abucinada rematada en arco de medio punto, semellante a outras que se abren ao longo das fachadas.
Inda que o único elemento parecido a unha torre hoxe existente é a relativamente sinxela espadana de dous ocos situada no eixe da fachada principal.
Hipólito Sá Bravo di: «Chama a atención a posición da torre construída separadamente da igrexa. Non falla quen crea que foi erguida sobre os restos dalgunha edifiación do primitivo mosteiro».
Na fachada sur destaca outra portada románica tamén situada entre contrafortes, esta vez formada por unha dobre arquivolta lixeiramente apuntada, tamén sobre columnas acodilladas sobre capiteis con ornamentación vexetal.
Resalta a orixinal decoración en arcatura da arquivolta interior e a forma trilobulada do tímpano sobre a portada.
A fachada norte presenta un esquema compositivo semellante ao do sur, cunha portada románica entre os dous contrafortes centrais, neste caso menos traballada, inda que está formada, analogamente á da fachada sur por dúas arquivoltas, neste caso semicirculares, tamén sobre columnas acodilladas nas xambas con capiteis mellor conservados.
O tímpano, hoxe tamén practicamente liso, apóiase en ménsulas curvas e é o máis sinxelo das tres portadas.
Hai que salientar o fuste da primeira columna da esquerda, coa parte superior e máis importante en mármore veado, en lugar de granito, como a súa parte inferior mailo resto da portada.
