EIRA DE FRAGUINHAS - SISTELO - ARCOS DE VALDEVEZ

 EIRA DE FRAGUINHAS

SISTELO

ARCOS DE VALDEVEZ

Sistelo
      Sistelo é unha freguesía portuguesa do concello de Arcos de Valdevez, con 26,23 km² de superficie e 199 habitantes (censo 2021).

     A súa densidade de poboación é de 7,59 hab./km² .

      Atópase na Serra da Peneda, presentando un terreo accidentado, con altitudes que oscilan entre os 180 metros e os 1360 metros.

       A Orde de Malta tiña importantes bens na zona desta freguesía. Razón pola que o escudo da freguesía leva, en xefe, a cruz octogonal daquela antiga Orde Relixiosa e Militar.

Monumento Nacional da Paisaxe Cultural de Sistelo
      O presidente da República Marcelo Rebelo de Sousa promulgou, o 28 de decembro de 2017, a clasificación como Monumento Nacional da Paisaxe Cultural de Sistelo, que gañou recentemente o sobrenome de "Pequeno Tíbet Portugués".

      A clasificación foi aprobada polo Consello de Ministros do 7 de decembro de 2017, que estableceu “restricións para a protección e salvagarda da aldea de Sistelo e da paisaxe circundante”.

      Esta foi a primeira paisaxe do país clasificada como Monumento Nacional, título que antes se atribuía ao patrimonio construído.

A freguesía consta de 5 pequenos lugares:
    Igreja
    Estrica
    Quebrada
    Padrão
    Porto Cova

Clima e hidroloxía
       O clima desta rexión é mediterráneo marítimo, cunha temperatura media anual de 13 °C e unha precipitación media anual de 2093 mm. A zona está atravesada por unha densa rede hidrográfica. Entre os diversos ríos e regatos que atravesan a freguesía destaca o río Vez, principal afluente do río Limia.

Economía
      Sistelo é unha comunidade rural perfectamente adaptada ao territorio de montaña. Na base da economía local está a actividade agraria e gandeira cun uso diversificado do territorio. 

     A agricultura de subsistencia realízase nos socalcos, producindo millo rexional, xudías e patacas e forraxes e pastos para a alimentación animal. O gando vacún constitúe unha das principais fontes de ingresos, concretamente as razas autóctonas barrosã e cachena.

Patrimonio
    Socalcos
    Rego tradicional
    Muíños
    Hórreos vinculados ao cultivo do millo
    Camiños
    Calzadas de montaña
    Razas autóctonas de gando e cultivos
    Cortes
    Vivendas de granito
    Castelo de Sistelo  

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA 

CRUZ DE BARBEIRA - CAPELA DE LOURDES - BARBEIRA - ESCUADRA - A LAMA

 CRUZ DE BARBEIRA

CAPELA DE LOURDES

BARBEIRA

ESCUADRA

A LAMA

 Barbeira
     Barbeira é un lugar da parroquia de Escuadra, no concello pontevedrés da Lama, na comarca de Pontevedra.

Escuadra
     San Lourenzo de Escuadra é unha parroquia que se localiza no concello da Lama. 

     Segundo o IGE en 2009 tiña 178 habitantes (100 mulleres e 78 homes), un menos ca en 1999. 

     Ten once entidades de poboación. 

Lugares de Escuadra
     Albáns, Barbeira, Os Cabanelas, Carrizáns, As Chozas, O Peso, Portela das Eiras, Rozadas, San Lourenzo, Sualomba, O Verdugo 

Comarca de Pontevedra
     A comarca de Pontevedra é unha comarca galega situada na provincia de Pontevedra e a súa capital é Pontevedra. 

     Pertencen a esta comarca os concellos de Barro, Campo Lameiro, Cerdedo-Cotobade, A Lama, Poio, Ponte Caldelas, Pontevedra e Vilaboa. No 2020 tiña 125.280 habitantes.

MAPA

  

XOAN ARCO DA VELLA 

PETO DA RÚA DAS CANLES - REGUENGO DE BAIXO - MONÇAO

 PETO DA RÚA DAS CANLES

REGUENGO DE BAIXO

 MONÇAO  

   Peto de ánimas
   Chámanse petos de ánimas a unha das manifestacións materiais do culto aos mortos e son, xeneralmente, sinxelos monumentos de piedade popular asociados á idea do purgatorio.

    En Galicia é frecuente atopalos en camiños, encrucilladas, atrios de igrexas, etc.

     Os historiadores e etnógrafos sitúan a súa aparición a partir da Contrarreforma, datándose os máis antigos no século XVII, aínda que non sería ata o século XVIII cando se constrúan con máis profusión.

     A súa finalidade é a de ofrecer esmolas de todo tipo ás ánimas do Purgatorio, sendo o seu castigo temporal e podendo así alcanzar o Ceo.

    En compensación, unha vez liberadas intercederán por quenes realizaron as ofrendas.

     As esmolas non eran de carácter estrictamente monetarias, tamén podía tratarse de produtos agrícolas.

     Os petos de ánimas adoitan estar construídos en pedra cunha cruz no alto, polo xeral con imaxes das ánimas no lume do purgatorio e unha figura que as vela (santo, rei ou bispo).

     Na parte frontal aparece un peto para depositar a esmola e protexido cunha reixa ou un cristal.

Algúns levan lendas do tipo:
     Un alma tes e non máis, si a pérdes que farás...   

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA 

PETO DE SAGO - LONGOS VALES - MONÇAO

 PETO DE SAGO

LONGOS VALES

 MONÇAO 

    Os petos de ánimas, os cruceiros e os hórreos son os tres referentes do que poderiamos chamar os monumentos de arte menor da arquitectura rural de Galicia.

     Para a arte maior deixamos as igrexas, muiños, pazos e outras construcións de carácter civil ou militar como torreóns, murallas, etc.

     Polos montes e vales do sur de Galicia e do norte de Portugal, topámosnos/topámonos con frecuencia con estas encantadoras expresións da arte rural.

      Hoxe adicámoslle a nosa atención aos petos de ánimas e pequenos monumentos piadosos que ao longo dos séculos, sobre todo a partir do XVII han ir xurdindo en pobos e aldeas.

     Os petos de ánimas son esas pequenas capeliñas que se atopan polo xeral nos camiños e encrucilladas para honrar ás ánimas que esperan a súa liberación no purgatorio en cuxa hucha ou peto depositan os fieis as súas esmolas para financiar as misas que axuden a levalos ao ceo onde, xa na gloria, intercederán polos seus benefactores.

     Estes sinxelos monumentos obra dos canteiros locais, adoitan estar decorados cunha representación das pobres ánimas mergulladas en linguas de lume e en actitude suplicante, cara o seu intercesor que adoita ser un santo, San Antonio, por exemplo, un bispo ou a Virxe do Carmen, entre outros.

     Tamén se atopan, sobre todo en Portugal, construcións deste tipo, pero non adicadas ás ánimas do purgatorio senón a unha devoción en particular, sendo bastantes frecuentes as relacionadas con Cristo cruficado.

     En Fornelos, que significa hornacina en galego, teñen unha dedicada a San Lorenzo. 

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA 

PETO DO CARMEN - PORTO CERDEIRA - MONÇAO

 PETO DO CARMEN

PORTO CERDEIRA

MONÇAO  

  Peto de ánimas
   Chámanse petos de ánimas a unha das manifestacións materiais do culto aos mortos e son, xeneralmente, sinxelos monumentos de piedade popular asociados á idea do purgatorio.

    En Galicia é frecuente atopalos en camiños, encrucilladas, atrios de igrexas, etc.

     Os historiadores e etnógrafos sitúan a súa aparición a partir da Contrarreforma, datándose os máis antigos no século XVII, aínda que non sería ata o século XVIII cando se constrúan con máis profusión.

     A súa finalidade é a de ofrecer esmolas de todo tipo ás ánimas do Purgatorio, sendo o seu castigo temporal e podendo así alcanzar o Ceo.

    En compensación, unha vez liberadas intercederán por quenes realizaron as ofrendas.

     As esmolas non eran de carácter estrictamente monetarias, tamén podía tratarse de produtos agrícolas.

     Os petos de ánimas adoitan estar construídos en pedra cunha cruz no alto, polo xeral con imaxes das ánimas no lume do purgatorio e unha figura que as vela (santo, rei ou bispo).

     Na parte frontal aparece un peto para depositar a esmola e protexido cunha reixa ou un cristal.

Algúns levan lendas do tipo:
     Un alma tes e non máis, si a pérdes que farás...  

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA

 

PETO-CAPELA DA VIRXE DO ROCIO - XESTA - A LAMA

 PETO-CAPELA DA VIRXE DO ROCIO

XESTA

A LAMA

 Xesta
      San Bartolomeu de Xesta é unha parroquia que se localiza no concello da Lama. 

     Segundo o padrón municipal de 2004 tiña 349 habitantes (188 mulleres e 161 homes), distribuídos en 9 entidades de poboación, o que supón un aumento en relación ao ano 2004 cando tiña 300 habitantes.

Lugares de Xesta
    O Aredo, As Barreiras, Campelo, A Grifa, Liñares, O Outeiro, Pigarzos, Portomartiño, Xesta 

A Lama
     A Lama é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca de Pontevedra.  

      Segundo o IGE en 2016 tiña 2587 habitantes. Padrón municipal de 2003: 2957 habitantes. O seu xentilicio é lamense.

Toponimia
     O topónimo provén do latín lama, e indica un lugar con lama ou lodo.

Xeografía
     O concello, de 117,76 km², está situado na serra do Suído, no leste da provincia de Pontevedra, a uns 25 km da capital provincial.  

     Limita ao norte con Beariz (provincia de Ourense), Forcarei e Cerdedo-Cotobade, ao sur con Fornelos de Montes, ao leste con Avión e con Beariz (ambos os dous na provincia de Ourense) e ao oeste con Ponte Caldelas e con Cerdedo-Cotobade.

Na súa extensión tópanse os seguintes montes de máis de 1000 metros:
     O Coto da Puza-Xesta-1035 m
     A Portela dos Xarotos-Xesta,1025 m
     A Pedra da Letra-Xesta-1019 m
     O Coto dos Pusallos-Xesta-1007 m
     O Foxo do Lobo-Xesta-1001 m
     O Seixo-A Barcia do Seixo-1000 m
Outras elevacións importantes son Santa Mariña (993 metros) ou o Cando (968 metros).  

MAPA

  

XOAN ARCO DA VELLA