EIRA DE LOBAS - LOBÁS - OURENSE

EIRA DE LOBÁS

COSTOIA

LOBÁS

CARBALLIÑO

OURENSE

Carballiño    
     O Carballiño é a entidade de poboación máis recente da comarca. Xestouse ao redor da  feira creada polos frades de Oseira no primeiro terzo do século XVII. 

     A súa condición de encrucillada, lugar de paso natural entre as Rías Baixas e o interior meridional de Galicia, e entre O Ribeiro e o norte de Portugal con Compostela, marcou tanto a orixe da feira como  a súa consolidación e puxanza posteriores.

     Naceu O Carballiño ao pé do camiño (s. XVII) nas terras do mosteiro de Oseira (s. XII), unha das abadías máis poderosas da Baixa Idade Media; converteuse no eixo da arrieiría  tras popularizarse a súa feira (s. XVIII); acrecentou o interese xeral coa difusión dos poderes curativos das súas augas termais (s. XIX); emprendeu iniciativas industriais e comerciais, creando fábricas do papel, madeira, xabón e curtidos (s. XIX), e buscou novos horizontes, primeiro, alén das augas atlánticas (ss. XIX e XX) e, máis tarde, en Europa Central (s. XX), coma se a condición de emigrado lle viñese imposta co seu nacemento.

     O seu nome herdouno do lugar, como sucede con tantos pobos. Os investigadores que se ocuparon de coñecer a xénese do topónimo coinciden nisto, aínda que discrepan na súa orixe. 

     Parece prevalecer, con todo, a teoría do apelativo cariñoso, que en Galicia adoita ser un diminutivo, como referente último. Segundo isto, O Carballiño, indicaría afecto cara a ese lugar poboado de carballos ou talvez no que algún deles sobresaíse. 

 

     En diversos períodos históricos o nome foi castellanizado erroneamente, sendo substituído por Carballino , palabra carente de significado algún, xa que o diminutivo castelán sería en todo caso roblecito.

Comarca do Carballiño
     A Comarca do Carballiño é unha comarca galega situada na provincia de Ourense e a súa capital é O Carballiño. 

     Pertencen a ela os concellos de San Amaro, Beariz, Boborás, O Carballiño, San Cristovo de Cea, O Irixo, Maside, Piñor e Punxín.

Lobás
     Santa Ouxea de Lobás é unha parroquia do concello de O Carballiño na comarca do Carballiño, na provincia de Ourense. No ano 2007 contaba con 256 habitantes, deles 124 eran homes e 132 eran mulleres, o que supón unha diminución de 3 habitantes en relación ao ano anterior, 2006.

Igrexa de Lobás 
     Consta dunha soa nave, en xeral caracterízase pola sinxeleza das súas liñas. Non obstante destaca a fachada: Presenta unha espadaña de dous corpos e unha pequena urna coa estatua de Santa Bárbara sobre a ventá. O retablo maior é do século XVIII. Cabe destacar a prataría da Igrexa, principalmente un cáliz proveniente de San Paio de Antealtares. 

MAPA

XOAN ARCO DA VELLA

MUIÑO DE COVIÁN - RELLAS - SILLEDA

 MUIÑO DE COVIÁN

RIO ESCUADRO

RELLAS

SILLEDA

Lalín
     A vila de Lalín, capital do municipio e cabeceira da Comarca de Deza, constitúe un punto de referencia dentro do mapa de comunicacións de Galicia.

     Precisamente, esta situación privilexiada no centro da comunidade autónoma contribuíu nos últimos anos ó seu despegue como centro comercial e de servizos dunha ampla zona gandeira.

     Así, a pesares de que en 1960 a vila non era máis que un pequeno núcleo de poboación, formado por varias reas de edificacións ó longo das estradas Ourense-Santiago e Lugo-Pontevedra, na actualidade xa acolle a 8.338 veciños.

     Unhas das sinais de identidade da vila de Lalín é a igrexa parroquial, que comezou a ser construída no ano 1888 sendo alcalde Benito Calviño e que quedou rematada en 1915.

     Nas súas inmediacións atópase o monumento erixido polo pobo lalinense ó célebre astrónomo e matemático Ramón María Aller. A obra, do escultor Asorey, loce na súa base a lenda "ciencia, humildad y virtud", que resume a vida deste fillo ilustre de Lalín. Tamén de Asorey é o monumento ó aviador Joaquín Loriga, situado no Parque de Loriga, que foi inaugurado no ano 1933 e que representa un avión chantado na terra a modo de cruz latina, xunto coa figura do aviador e dúas mans estreitadas, simbolizando a unión entre os pobos de España e Filipinas -perpetuando así a xesta do ilustre lalinense-.

     Por outra banda, a vila de Lalín ofrécelle ós seus veciños na actualidade tódolos servizos que se poden atopar nunha grande cidade, tanto no eido sanitario, como no educativo, deportivo, lúdico ou cultural.

     Esta ampla oferta amosa que a pequena vila de Lalín está inmersa nunha profunda metamorfose que está a convertela xa na gran capitalidade do interior de Galicia.

Rellas
     Rellas, como Escuadro, goza das bondades do Val de Escuadro e dos ríos Toxa e o propio Escuadro que alimentan as terras para o labradío. 

    Aínda que pequena en extensión, a súa historia corre parella á do mecenas e protector Beltrán Legerén, de orixe francesa, que dende a súa chegada no ano 1820 transformou a vida de toda a parroquia, modernizando as formas de traballo, creando muíños industriais, levantando unha fábrica de papel e outra de curtidos e incluso realizando diversas melloras na parroquia, incluíndo a nova igrexa. 

     Hoxe é historia, pero quedan mostras como a casona coñecida como a Casa da Fábrica e a mansión de estilo francés construída posteriormente a carón desta.

     No aspecto etnográfico temos a sorte de ver restaurado, grazas a un Taller Obradoiro do Concello (2008), o muíño máis grande da Comarca. 

     O Muiño de Covián, construído no ano 1810 e que con catro moas era un dos muíños de maquía máis importantes da zona a onde acudían os veciños para obter a preciada fariña. 

     Hoxe accédese facilmente dende a Vía da Prata, preto da Ponte de Pedra de Chapa, e pódese disfrutar do río, carballeiras e mesas dispostas nunha área de lecer.

MAPA

Arquitecto autor do proxecto de rehabilitación
Lino M. Doporto Framil 
Fuente: Turismo de Silleda.

XOAN ARCO DA VELLA

CAPELA DE SAN CAETANO - LALIN

 CAPELA DE SAN CAETANO

SOUTOLONGO

LALÍN

 Lalín
     A vila de Lalín, capital do municipio e cabeceira da Comarca de Deza, constitúe un punto de referencia dentro do mapa de comunicacións de Galicia. 

     Precisamente, esta situación privilexiada no centro da comunidade autónoma contribuíu nos últimos anos ó seu despegue como centro comercial e de servizos dunha ampla zona gandeira. 

     Así, a pesares de que en 1960 a vila non era máis que un pequeno núcleo de poboación, formado por varias reas de edificacións ó longo das estradas Ourense-Santiago e Lugo-Pontevedra, na actualidade xa acolle a 8.338 veciños. 

     Unhas das sinais de identidade da vila de Lalín é a igrexa parroquial, que comezou a ser construída no ano 1888 sendo alcalde Benito Calviño e que quedou rematada en 1915. 

     Nas súas inmediacións atópase o monumento erixido polo pobo lalinense ó célebre astrónomo e matemático Ramón María Aller. A obra, do escultor Asorey, loce na súa base a lenda "ciencia, humildad y virtud", que resume a vida deste fillo ilustre de Lalín. Tamén de Asorey é o monumento ó aviador Joaquín Loriga, situado no Parque de Loriga, que foi inaugurado no ano 1933 e que representa un avión chantado na terra a modo de cruz latina, xunto coa figura do aviador e dúas mans estreitadas, simbolizando a unión entre os pobos de España e Filipinas -perpetuando así a xesta do ilustre lalinense-. 

     Por outra banda, a vila de Lalín ofrécelle ós seus veciños na actualidade tódolos servizos que se poden atopar nunha grande cidade, tanto no eido sanitario, como no educativo, deportivo, lúdico ou cultural. 

     Esta ampla oferta amosa que a pequena vila de Lalín está inmersa nunha profunda metamorfose que está a convertela xa na gran capitalidade do interior de Galicia.

Soutolongo
     Esta parroquia aparece citada como "saltum longum" nunha doazón feita á igrexa de Compostela no 1108 e crese que xa por entón tiñan aquí o seu castelo residencia os señores de Arias do Deza; o pazo de Des, e outras varias casonas confirmarían máis tarde a tradición fidalga de Soutolongo. 

     O pazo de Des, o mellor conservado do municipio, ocupa unha superficie de 1.000 metros cadrados sobre un solar do século XV. No conxunto arquitectónico destaca o edificio central de 3 corpos de corte neoclásico. Mandou construír Francisco Gil Taboada, Virrey do Perú e Director Xeral da Armada. 

     A igrexa parroquial é dun sobrio barroco, no seu interior hai 2 sepulcros pegados e outros dous con estatuas xacentes correspondentes ós señores de Des, no muro exterior pódese ver o seu escudo e seus retratos murais na sancristía. Outras casonas fidalgas dignas de mención soa a de Viñoa e a dos Infanzóns, na que naceu Benito Varela Jácome.

MAPA

Fonte: A Comarca do Deza. Armando Vázquez Crespo e Daniel González Alén

XOAN ARCO DA VELLA

CEMENTERIO ABANDONADO - LESTEDO

 CEMENTERIO DE SANTA MARIA

LESTEDO

BOQUEIXÓN

     La maleza oculta el viejo cementerio de Santa María, en Boqueixón, situado al pie de la Ruta de la Plata y en el que todavía quedan abundantes restos humanos a la vista

     «Señor, ten piedad de mí. Detente, viajero, desflora un pensamiento ante este albergue postrero. Lector, una plegaria. En esta tumba duermen el sueño eterno don Joaquín, que falleció el 27 de diciembre de 1906 a los 67 años, y su esposa doña Carmens, que falleció el 12 de noviembre de 1920, a los 86 años». La leyenda se puede leer, bajo una espesa capa de musgo, tallada sobre una lápida que cubre los restos de un matrimonio que, hace cien años, vivió en Boqueixón. Joaquín y Carmen forman parte, al igual que un buen número de esqueletos, de los vecinos del viejo cementerio de Santa María de Lestedo a los que ya nadie lleva flores, abandonados en un recinto igual de inquietante que de olvidado sobre el que el tiempo ha echado, literalmente, raíces.

     Los de Lestedo conocen de sobra su existencia. Hasta casi los años sesenta del siglo pasado el camposanto se seguía utilizando. 

     Cuando se construyó el nuevo, un par de kilómetros más arriba, hubo vecinos que se ocuparon de su cuidado, de cortar la hierba, de mantener la última morada de los suyos en condiciones presentables.

     Hoy, los peregrinos que recorren el último tramo de la Ruta de la Plata ni se imaginan que, a un tiro de piedra del Camino de Santiago, los restos de numerosos finados permanecen, algunos al descubierto, completamente olvidados.

     «Ramón. Subió al cielo el 31 de agosto de 1922 a los tres años. DEP. Recuerdo de sus abuelos Francisco y Josefa». Qué le pasó a Monchiño seguramente no se sabrá nunca. Pero si hay algo que intriga de manera especial en un cementerio, y más en un cementerio abandonado, es sin duda la tumba de un niño. Monchiño tiene, al menos, un compañero de juegos, el pequeño Dasio.

     Gumersinda, que murió el 7 de marzo de 1922, a los 33 años, es otra de las finadas sobre las que la maleza ha echado raíces. Y José, que se murió en 1926 cuando solo tenía 36 años. Ana, finada en 1930, tenía 57 años y dejó un desconsolado esposo «que le dedica este humilde recuerdo», tal como reza la lápida que la cubre, y cuyo texto se lee si uno arranca con el pie varios años de vegetación.

     No muy lejos, el cura Manuel, «natural de esta parroquia» y muerto en 1928, los bendice a todos. En el cementerio escondido, bajo la vegetación, otras tumbas están identificadas únicamente con números; entre el musgo se reconoce perfectamente el 37.

     Hay dos osarios medio destapados que dejan ver en su interior un número indeterminado de cráneos humanos; de tibias; de cúbitos y radios; un a completa lección de anatomía humana en el medio de un bosque.

     Sobrecoge el altar de piedra, al descubierto, y una enorme cruz con unas puntas extrañas. Los portales de zinc están completamente destrozados. 

 

     Parte de la sillería que cierra el muro ha desaparecido; algunas piedras están tiradas por los alrededores. Las más valiosas, seguramente habrán pasado a formar parte del cierre de algún chalé.

     Siguen en pie parte de los muros de la vieja iglesia de Santa María, aunque la mayor parte de los elementos se utilizaron para construir el templo nuevo. 

 

     Los vecinos parecen no tener mayor interés en el camposanto, lo ignoran aun a pesar de que los restos de sus antepasados siguen allí, a tumba abierta.

MAPA

XOAN ARCO DA VELLA

Fuente: Voz de Galicia