CAPILLA DE SANTA BARBARA
MUIÑOS
GAXATE
A LAMA
Gaxate
San Pedro de Gaxate é unha parroquia que se localiza no concello de A Lama. Segundo ou padrón municipal de 2013 tiña 204 habitantes (105 mulleres e 99 homes), distribuídos en 12 entidades de poboación, o que supón un aumento en relación o ano 2004 cando tinga 187 habitantes.
Xeografía
A parroquia está bañada polo río Oitavén. Situado xunto a Verducido, ó sur do concello. Limita ao norte con Xende e ao oeste con Forzáns (Ponche Caldelas).
Demografia
Os habitantes desta parroquia van minguando co paso do tempo, debido á emigración dás súas xentes a Portugal, Brasil e Europa, na súa maioría. Proba deste feito son as múltiples evidencias arquitectónicas que podemos admirar, como os pazos ou as casas señoriais, algunhas de estilo indiano. Os seus habitantes, con nostalxia, aínda lembran os anos dourados de Gaxate, onde abundaban as tardes de festa e cine, as xuntanzas, faladoiros e os primeiros paseos en coche.
Historia
Os restos arqueolóxicos achados non castro de Gaxate indican que foi unha zona habitada dende tempos remotos.
Durante ou feudalismo, os nobres ocupaban ou poder e posuían ostentosas casas que aínda hoxe pódense atopar. Máis tarde, non século XV, Gaxate pertenceu ao Condado de Soutomaior, e crese que Pedro Madruga e a súa esposa Dona Urraca tiveron casa en Gaxate.
Gaxate era un lugar innovador, foi a primeira parroquia do municipio e unha dás primeiras dá provincia que contou con luz eléctrica grazas á enerxía xerada por unha fábrica de electricidade alí situada.
Lugares de Gaxate
A Aldea, O Castro, A Cavada, O Eido de Abaixo, A Igrexa, Os Muíños, O Pereiral, A Ponte, A Ramadiza, Ramil, As Rañas, A Rocha
A Lama
A Lama é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca de Pontevedra.
Segundo o IGE en 2016 tiña 2587 habitantes. Padrón municipal de 2003: 2957 habitantes. O seu xentilicio é lamense.
Xeografía
O concello, de 117,76 km², está situado na serra do Suído, no leste da provincia de Pontevedra, a uns 25 km da capital provincial. Limita ao norte con Beariz (provincia de Ourense), Forcarei e Cerdedo-Cotobade, ao sur con Fornelos de Montes, ao leste con Avión e con Beariz (ambos os dous na provincia de Ourense) e ao oeste con Ponte Caldelas e con Cerdedo-Cotobade.
Comunicacións
A principal vía de comunicación é a PO-255 (que comunica con Ponte Caldelas e que permite chegar a Pontevedra e a PO-235 que une o concello con Carballedo, capital do municipio de Cerdedo-Cotobade.
Demografía
A pirámide poboacional é a dun concello rural galego. É dicir, a poboación é avellentada. Pero recentes campañas municipais para atraer residentes ao termo municipal, conseguiron manter o censo.
De todas as maneiras, segue sendo inferior ao censo de 1995 (cando vivían 3.517 veciños).
A poboación do municipio está bastante diseminada nas 10 parroquias do concello. Mais a parroquia capital é con notoriedade, a máis poboada.
Historia
Consérvanse restos arqueolóxicos das culturas megalíticas, como as mámoas de Portela da Cruz, O Seixo, O Suído, e Antas. Da idade de bronce atopouse na Lama unha espada de tipo argárico de hai 3500 anos, e en Verducido e no castro de Gaxate varias hachas de bronce.
Desta idade son os gravados rupestres en Chan do Campo, Outeiro Seixiño, Val do Gato, e Laxa das Puzas (Verducido). Hai tres castros identificados: o monte do Castro en Gaxate, o monte do Castro na Lama, e o castro de Xende.
Na época medieval a zona norte foi colonizada polos monxes do mosteiro da Armenteira a partir do século XV, e o resto pertencía aos señores de Soutomaior, que contaban cunha fortaleza en Fornelos.
Nos séculos XVII e XVIII aumentou a poboación e a gandería pola introdución do millo, e a pataca procedentes de América. Coas mudanzas que implicaron na agricultura, comezou a desaparecer a emigración a Castela dos temporeiros para a sega do trigo en verán, e aumenta a construción de camiños, igrexas, pazos e pontes. Desta época son as pontes de Verducido sobre o río Parada, a do antigo camiño de Ribadavia a Pontevedra e o de Liñares.
A emigración a América dos séculos XIX e XX fixo posible a compra das terras aos nobres e a construción de edificacións educativas e centros de beneficencia.
En 1998 inaugurouse o centro penitenciario da Lama.
Turismo
A Lama conta coa ruta homologada de sendeirismo PR-G 135 "Roteiro da Escuadra".
É unha ruta sendeirista lineal de 7 km, entre o Peso (A Escuadra) e a área recreativa de Santa Mariña, na Serra do Cando.
Na Serra do Suído atópanse os singulares chozos.
Parroquias da Lama
Antas (Santiago), A Barcia do Seixo (Santa Ana), Covelo (San Sebastián), Escuadra (San Lourenzo), Gaxate (San Pedro), A Lama (San Salvador), Seixido (San Bartolomeu), Verducido (San Martiño), Xende (San Paulo), Xesta (San Bartolomeu)
MAPA
SÍGUENOS:
Facebook
Twitter
Pinterest
Google+
Instagram
YouTube
XOAN ARCO DA VELLA
CAPELA DE SANTA MARTA
SANTA MARTA
ALBEOS
CRECENTE
Capela de Santa Marta
Construción eclesiástica do século XVIII, con portada alintelada e ventás a cada lado. Posúe unha espadana central cun único van e na cornixa presenta moldura de gola.
Pertencía antigamente ao Pazo da Fraga, pero foi doada á parroquia por parte dun dos seus herdeiros, que dedicado ao exercicio eclesiástico non posuía descendencia. Igualmente aconteceulle á antiga reitoral de Albeos, tamén pertencente en épocas pasadas ao devandito pazo.
Albeos
San Xoán de Albeos é unha parroquia que se localiza no sur do concello de Crecente na comarca da Paradanta. Segundo o padrón municipal de 2013 tiña 476 habitantes (238 homes e 238 mulleres), distribuídos en 25 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando tiña 676 habitantes.
Historia
É a parroquia natal de San Paio, sobriño do bispo de Tui Hermixio, que foi raptado por Abderramán III no ano 920. Na súa memoria erixiuse o mosteiro románico de San Paio, do que se conservan algunhas ruínas.
Aquí naceu tamén o bispo católico Gilberto Gómez.
Lugares de Albeos
A Beira do Río, A Boavista, Camán, A Capela, A Carballosa, A Carreira, O Cazapal, O Cerraque, As Chans, O Coto de San Mariño, O Forno Telleiro, A Lama, As Laranxeiras, O Morgado, O Mosteiro, Os Muíños, O Outeiro, Paradela, O Pazo, O Perdigón, A Portela, As Redondas, A Regalada, O Rodo, Santa Marta, O Seixal, A Terranova, A Uceira, Vilameán, Vilapide
Crecente
Crecente é un concello da provincia de Pontevedra, pertence á comarca da Paradanta. Segundo o IGE, en 2014 tiña 2.261 habitantes. O seu xentilicio ) é «crecentense».
Xeografía
Limita cos concellos de Arbo e A Cañiza (provincia de Pontevedra); Melón, Arnoia, Cortegada, Pontedeva e Padrenda (provincia de Ourense) e fai fronteira con Portugal, separado polo río Miño. Ten 57,1 km².
Cara ao norte está formado por unha zona montañosa, e cara ao sur está formado por un grupo de vales profundos, dirixidos cara ao río Miño, que o separa de Ourense e Portugal.
Historia
No límite co concello de Arbo atópanse uns petróglifos no monte, e nos lindeiros coa provincia de Ourense un túmulo megalítico.
Durante a idade de ferro, coa cultura castrexa construíronse varios castros: castro da Cidá ou castro de Sabanle, na parroquia de Quintela, onde se atoparon un tríscele (conservado no Museo de Pontevedra) e un torso de guerreiro castrexo (no Museo Quiñones de León de Vigo). Os castros do Cerco (na aldea de Bouza de Padrosos), o de Coutofurado ou de San Sebastián, en Parada de Rebordechán e o do lugar de Castro no propio Crecente están todos eles romanizados. Durante a dominación romana construíuse unha calzada bordeando o río Miño, e unha torre (orixe da de Fornelos).
Na idade media a zona formou parte do condado de Turonia, fronteira durante o Reino de Asturias e logo demarcación entre os condados de Galicia e Portugal, pertencendo parte dese concello á raíña Tareixa (nai do futuro rei de Portugal Henriques).
Ó ser lugar de fronteira sufriu diversas escaramuzas e de aí proveñen as fortificacións de Fornelos e Sendelle, sendo as diversas parroquias posesións de diversos señores feudais, entre os que destacan os templarios (que fundaron o mosteiro de San Pedro de Crecente) o mosteiro de Melón, e a liñaxe dos Soutomaior. Esta familia obtivo numerosos bens e os seus conflitos foron moi soados.
O rei Fernando IV de España outorgou a Fernando Yáñez o señorío de Crecente. Durante a idade moderna, xa en 1642, o rei Filipe IV de España concedeu o título de conde de Crecente a Baltasar de Soutomaior por intercesión dun familiar seu na corte de Madrid. Durante a Guerra de Restauración Portuguesa Crecente volveu ó ambiente militar, coa refortificación de Fornelos e varios outeiros para impedir ataques e lanzar ofensivas ó país veciño, aínda que estivo lonxe dos grandes conflitos bélicos desta guerra, que sucedían en Salvaterra de Miño.
Natureza
O contorno natural de Crecente está demarcado polos diversos vales, destacando á vista o encoro do río Frieira. Desde o monte de Chan de Moeiras, en Filgueira, hai unhas boas vistas panorámicas dos meandros do Miño, desde Meréns ata Cortegada.
Patrimonio
O pazo da Fraga, en Albeos, e o pazo de Barreiro, en Vilar, son de orixe medieval.
O románico tivo implantación na zona, como se ve no mosteiro de San Paio de Albeos, adicado a San Paio, santo orixinario deste concello. A igrexa de Crecente, antiga colexiata, foi construída sobre as ruínas do mosteiro templario de San Pedro, construído no século XIV.
O castelo de Fornelos ten a súa orixe nunha torre romana que vixiaba a calzada romana de Crecente e logo ficou en ruínas ata a súa reconstrución durante as guerras de creación de Portugal, entre Afonso VII e Afonso Henriques. Na actualidade consérvase a torre da homenaxe (nela o nobre Pedro Madruga mantivo encarcerado ao bispo de Tui Diego de Murosno século XV) aínda que tiña tamén muralla e varias dependencias anexas, tivo uso ata a Guerra de Restauración ou Guerra de Independencia de Portugal do dominio español.
A capela da Virxe do Camiño, de estilo románico tardío, sitúase nunha antiga ruta do camiño de Santiago, e conta cun cruceiro ornamental. Na capela de Fátima, no Couto da Cruz, venérase a primeira imaxe existente en España vinculada á Virxe de Fátima, traída a ombreiros dende Portugal.
Parroquias de Crecente
Albeos (San Xoán), A Ameixeira (San Bernabeu), Angudes (San Xoán), Crecente (San Pedro), Filgueira (San Pedro), O Freixo (San Roque), Quintela (San Caetano), Rebordechán (Santa María), Ribeira (Santa Mariña), Sendelle (Santa Cruz), Vilar (San Xorxe)
MAPA
SÍGUENOS:
Facebook
Twitter
Pinterest
Google+
Instagram
YouTube
XOAN ARCO DA VELLA
ALDEA DE O PARAÑO
REGUEIRO
O IRIXO
OURENSE
O Paraño
O Paraño é un lugar da parroquia do Regueiro no concello ourensán do Irixo na comarca do Carballiño. Segundo o INE e o IGE no ano 2011 tiña dous habitantes, os dous homes.
No Diccionario Madoz (1849) aparece incluído na parroquia de Parada de Labiote, ao non estar aínda O Regueiro constituída como tal.
Nesta aldea está ambientada a novela O mesón dos ermos de Ramón Otero Pedrayo.
O Regueiro
San Pedro do Regueiro é unha parroquia do concello do Irixo na comarca do Carballiño, na provincia de Ourense. No ano 2007 tiña 57 habitantes, deles 28 eran homes e 29 eran mulleres, o que supón unha diminución de 3 habitantes en relación ao ano anterior, 2006. É limítrofe con O Regueiro, Boborás.
No Diccionario Madoz (1849) aínda non aparece a parroquia constituída como tal, e varias das súas aldeas dependían da parroquia de Parada de Labiote.
Lugares do Regueiro
As Antas, Candosa, Cerdeira de Abaixo, Cerdeira de Arriba, Espiñeiros, O Paraño
O Irixo
O Irixo é un concello da provincia de Ourense, pertencente á comarca do Carballiño. Segundo o padrón municipal, en 2015 tiña 1.600 habitantes (2.092 en 2003).
Xeografía
O concello, de 120 km² de superficie, abrangue 12 parroquias, e sitúase ao noroeste da provincia de Ourense. Limita ao norte cos municipios de Lalín e Dozón, ao sur cos de Boborás e O Carballiño, ao leste co de Piñor e ao oeste cos de Forcarei, Beariz e Boborás.
Está situado ao pé da serra do Testeiro. Os solos son de granitos e xistos do precámbrico, nos que a forte erosión provocou morfoloxía aplanada. Destaca o monte do Paraño (800 m). Os bosques, matos e pastos ocupan máis do 80 % da superficie municipal. A presenza de carballos e castiñeiros nas valgadas minguou pola reforestación de piñeiros e eucaliptos, se ben os incendios forestais fixeron desaparecer moitas das plantacións, deixando en ocasións a rocha á vista.
Nas zonas húmidas e fluviais hai numerosos ameneiros, e nos lugares próximos ao tendido ferroviario hai acacias e mimosas, usadas para fixar os desmontes ocasionados pola construción das vías. Existen tamén numerosas praderías naturais de secaño, e zonas de matagueira nas que destacan o toxo, a uz e a xesta. Os solos son bastante pobres e ácidos, sendo necesarios os fertilizantes e correctores para a agricultura.
Hidrografía
No concello hai tres ríos principais: Viñao, Pedriña e Lobagueira. Este último, xunto co seu afluente Redondo, escavaron pequenos vales profundos ao discorrer por terreos abundantes en lousa, mentres que os dous primeiros discorren por solos de granito e formaron os amplos vales de Cusanca e Loureiro.
O río Viñao, citado como Miñao no Catastro de Ensenada, nace na parroquia de San Cosmede de Cusanca, nas altas fontes do Conde, e atravesa o val de Cusanca. No lugar das Campinas recibe as augas de varios regatos procedentes da Cruz da Grade. Recibe os nomes de río Bulgallo en Zacarade e da Ponte de Xoán Loro en Carballal. Desemboca no río Avia.
O río Pedriña ou das Fontes nace nas fontes dos lugares de Amieiros, Lousado e Valduíde, todos da parroquia de Loureiro, na aba sur dos montes da Madanela. Desemboca no río Arenteiro logo de atravesar as parroquias de Cangues e Corneda. No seu curso hai numerosos muíños.
O río Lobagueira é afluente do Viñao, e nace no monte Testeiro, xunto cos seus afluentes o Redondo e o Froufe. Cruzan as parroquias de Espiñeira, Froufe e Parada de Labiote.
Historicamente houbo prorrateos das augas para o regadío, conservándose documentación da repartición das augas da parroquia de Loureiro de 1854.
Demografía
A poboación do concello está diseminada en pequenas comunidades rurais, abranguendo 108 aldeas, xeralmente nas zonas máis baixas e a carón dos ríos e das principais vías de comunicación.
O Irixo é un dos concellos máis avellentados de Galicia
Patrimonio
A casa do concello tivo a súa sede primeiro nos lugares de Ponte lrixo e As Campinas, os dous na parroquia de Campo. O edificio actual foi construído en 1937 e remodelado en 1996.
Sendeirismo
O Irixo conta cunha ruta homologada de sendeirismo: o PR-G 189 "Ruta dos castros do Irixo".
É unha ruta sendeirista lineal duns 6 km, entre Irixo de Arriba e Valdesoiro. Discorre polos lugares de Irixo de Arriba, Muíño de Valcobo, Campo da Cruz, Igrexa de Santa Mariña da Cidá, Paredes, Os Casares e Valdesoiro. Unha variante achégase ata o Coto do Castro.
Parroquias do Irixo
Campo (Santa María), Cangues (Santo Estevo), A Cidá (Santa Mariña), Corneda (Santiago), Dadín (San Pedro), Espiñeira (San Pedro) | Froufe (San Xoán) | Loureiro (Santa Mariña), Parada de Labiote (San Xulián), Reádigos (Santa Baia), O Regueiro (San Pedro), San Cosmede de Cusanca (San Cosmede)
MAPA
SÍGUENOS:
Facebook
Twitter
Pinterest
Google+
Instagram
YouTube
XOAN ARCO DA VELLA
