Santalla San Xosé de Santalla é unha parroquia do concello de Samos na comarca de Sarria, na provincia de Lugo. No ano 2007 tiña 68 habitantes (34 homes e 34 mulleres), 3 menos ca no ano anterior.
Patrimonio A Cova Grande é un espazo xeolóxico con estalagmitas e estalactitas. No ano 2007 sofreu unha agresión. No río Lóuzara existe unha piscifactoría adicada á cría do salmón atlántico. O 16 de agosto celébrase a romaría de San Roque.
Lugares de Santalla Casares, A Casela, Gamiz, Parada, Santalla, Vilar do Robledo
Samos Samos é un concello da provincia de Lugo, pertencente á comarca de Sarria. Segundo o IGE en 2014 tiña 1.458 habitantes (1.820 no 2006, 1.897 no 2005, 1.923 no 2004, 1.999 no 2003). O seu xentilicio é samanense.
Limita ao norte co concello de Láncara; ao sur cos do Folgoso do Courel e A Pobra do Brollón; ao leste cos de Triacastela, Pedrafita do Cebreiro e Folgoso do Courel e ao oeste cos de Sarria e O Incio. Pertence ao partido xudicial de Sarria e á diocese de Lugo.
Samos atópase nas estribacións das serras orientais de Galiza, montes de Lóuzara, Serra do Oribio e Montes da Albola. O relevo é moi accidentado; a altitude media é superior aos 700 m. e máxima está no Oribio, a 1.443 m. O río Sarria, afluente do Miño, drena a vertente occidental e polo leste baixa o río Lóuzara cara o Lor e posteriormente o Sil. Poden apreciarse tres zonas ben diferenciadas: a central, zona de asentamento das poboacións máis importantes; a zona norte, máis aberta e con terras en pendente e suaves lombas, e Lóuzara, a zona sur, cunha paisaxe bravía chea de montañas e vales.
A oscilación térmica é grande, uns 13 °C: o clima é frío no inverno e xea con frecuencia. As precipitacións van desde os 900 aos 1.500 mm.
O concello esténdese sobre 136 km² e a cidade máis próxima é Lugo, a 43 km.
Historia Da época do megalitismo consérvase a necrópole de Santa Mariña, un conxunto de corenta mámoas declarado Ben de Interese Cultural.
En época visigoda Martiño de Dumio fundou o mosteiro, ao que está ligada toda a historia de Samos. O nome provén de Samanos, que posibelmente fai referencia a un lugar habitado por unha comunidade relixiosa. O mosteiro abandonouse brevemente arredor do ano 714 até que Froila I llo asignou ao abade Arxerico. Nel pasou a súa adolescencia o futuro rei Afonso II o Casto após o asasinato do seu pai, Froila I, no ano 768.
Os dominios do mosteiro fóronse ampliando, especialmente desde que o papa Alexandre III lle concedeu unha bula no ano 1175 outorgándolle dereitos e rendas sobre 105 igrexas de todo o reino. Nos séculos XVII e XVIII leváronse a cabo numerosas obras nel, dándolle a súa arquitectura actual.
Economía Desde comezos do século XX, Samos perdeu o 70% da súa poboación, especialmente entre 1940 e 1980. O 85% dedícase á agricultura, fundamentalmente a gandería, con vacas e tamén porcos e ovellas. Patrimonio histórico e artístico
Desde hai tempo, moitos peregrinos desvíanse do camiño de Santiago entre Triacastela e Sarria para visitar o Mosteiro de San Xulián de Samos.
Próxima a este está a capela do Salvador, construída a finais do século IX con influencia mozárabe.
Festas e celebracións San Bieito, o 11 de xullo Santa Basilisa, patroa do mosteiro, o 9 de xaneiro. Romaría de San Roque, en Santalla, o 16 de agosto.
Parroquias de Samos Castroncán (Santa Marta), Estraxiz (Santiago), Formigueiros (Santiago), Freixo (San Silvestre), Frollais (San Miguel), Gundriz (Santo André), Loureiro (Santa María), Lousada (San Martiño), Montán (Santa María), Pascais (Santalla), Reiriz (Santo Estevo), Renche (Santiago), Romelle (San Martiño), Samos (Santa Xertrude), San Cristovo de Lóuzara (San Cristovo), San Cristovo do Real (San Cristovo), San Mamede do Couto (San Mamede), San Martiño do Real (San Martiño), San Xil de Carballo (San Xil), San Xoán de Lóuzara (San Xoán), Santalla (San Xosé), Suñide (Santa María), Teibilide (San Xulián), Zoó (Santiago)
Comarca de Sarria Poboación 23.720 hab. (2014) Densidade 28,36 hab./km²
Concellos O Incio, Láncara, Paradela, O Páramo, Samos, Sarria, Triacastela
A comarca de Sarria é unha comarca galega situada na metade sur da provincia de Lugo. Limita polo noroeste coa comarca de Lugo, polo nordeste coa dos Ancares, polo sueste coa de Quiroga, polo oeste coa de Chantada e polo sur coa Terra de Lemos.
A capital da comarca, así como o núcleo máis poboado, é Sarria.
Santa Mariña do Incio Santa Mariña do Incio é unha parroquia do concello do Incio na comarca de Sarria, na provincia de Lugo.
No ano 2007 tiña 45 habitantes, deles 23 eran homes e 22 eran mulleres, o que supón un incremento de 2 habitantes en relación ao ano anterior, 2006.
Lugares de Santa Mariña do Incio O Escairo, Fontes, A Lama, O Lugar de Abaixo, Martín, Montemeán, O Pereiro, Río, Santa Mariña
O Incio O Incio é un concello da provincia de Lugo, pertencente á comarca de Sarria. Segundo o IGE no 2014 tiña 1.797 habitantes (2.236 no 2006, 2.297 no 2005, 2.358 no 2004, 2.406 no 2003).
Demografía Censo total 1.797 (2014)
Ten unha superficie de 143 km². Limita ao norte con Sarria e Samos, ao sur con Bóveda e A Pobra do Brollón, ao leste con Samos e ao oeste con Paradela e Bóveda.
No concello do Incio está o encoro de Vilasouto, que subministra auga a toda a zona do Val de Lemos.
Montes: Monte da Serna, Serra do Endrano, Monte de Grámea, Óutara, Pena Redonda, Monte da Pelada, Monte das Carballas, Alto de Balbón, As Forcadas, Alto de Santa Bárbara, Alto da Lama, Monte Matanza, Monte das Cozas, Modorriñas (1.162 m) e Monte das Pías (1.131 m).
Regatos: Vado, Fontán, Cebedozo, Regato da Ribeira (nace na fonte de Penedo Grande, preto do Foxo dos Lobos, na ladeira norte do Alto de Santa Barbara) , San Miguel,Trasadehesa, Lameiro, Anduriñas, Pozo Verde, Chao de Pías, Pena Maior, Geda, Muiña, Rivado, Freiseiro e Nogueirido.
Precipitacións: 1.000 mm./anuais (zona occidental) e 1.400 mm./anuais (zona oriental).
Temperatura media anual: 12 °C (zona occidental) e 9 °C (zona oriental).
Patrimonio Da época do megalitismo consérvase a necrópole de Santa Mariña, un conxunto de corenta mámoas declarado Ben de Interese Cultural.
Hai petróglifos e castros en Goó, Santa Cristina do Viso, A Cruz do Incio, Trascastro e Vilasouto.
Toldaos en Santa María de Rendar A Medorra do Castro en Mao Castros de Lebon e O Castro (Reboiro) Castro de Belesar (Vilasouto) Pedra de San Mamede e Pena Escrita (Trascastro) Pena da Escrita (Rendar) Agro do Pepe, Penedo da Ferradura (Vilasouto) Castro de Santa Icía (Pacios)
Da idade media destaca a igrexa de San Pedro Fiz, templo parroquial do Hospital, de arquitectura románica.
Prensa En 1931 editábase no Incio o semanario Siembra.
Festividades San Eufrasio, romaría que se celebra na parroquia de Santa María do Mao o 15 de maio, na honra de santo Eufrasio que foi un bispo de Xaén que se adicou a evanxelizar Hispania e que morreu como mártir. Segundo a tradición os seus restos foron trasladados a Mao por mor da invasión musulmá no ano 716. Hoxe en día son moitos os devotos que acoden o 15 de maio a pedirlle favores ao santo. Santa Lucía, na Cervela. San Xoán, celébrase o 24 de xuño en Sirgueiros.
Comarca de Sarria Poboación 23.720 hab. (2014) Densidade 28,36 hab./km²
Concellos O Incio, Láncara, Paradela, O Páramo, Samos, Sarria, Triacastela
A comarca de Sarria é unha comarca galega situada na metade sur da provincia de Lugo. Limita polo noroeste coa comarca de Lugo, polo nordeste coa dos Ancares, polo sueste coa de Quiroga, polo oeste coa de Chantada e polo sur coa Terra de Lemos.
A capital da comarca, así como o núcleo máis poboado, é Sarria.
Parroquias do Incio Bardaos (San Xoán), Castelo de Somoza (San Tomé), A Cervela (San Cristovo), Covela (San Pedro), Eirexalba (Santo Estevo), Foilebar (Santa María), Goó (Santa María), O Hospital (San Pedro Fiz), O Incio (Santa Cruz), Laiosa (San Martiño), Noceda (San Xoán), Pacios (Santa María), Reboiro (Santa María), Rendar (Santa María), Rubián de Cima (San Vicenzo), San Pedro do Incio (San Pedro), San Román do Mao (San Román), San Salvador do Mao (San Salvador), Santa María do Mao (Santa María), Santa Mariña do Incio (Santa Mariña), Santalla de Bardaos (San Xulián), Sirgueiros (San Xoán), Toldaos (Santiago), Trascastro (Santalla), Vila de Mouros (San Miguel), Vilarxoán (San Lourenzo), Vilasouto (San Mamede), O Viso (Santa Cristina)
Quero agradecerlle a Carmen este tempo que nos dedicou e que persoalmente me soupo a pouco. Foi unha entrevista nun sitio moi especial á beira dun regato e dunha árbore que creo foi testigo de mil pasares polo camiño que está ó seu carón. Decíame Carmen que ó pé desa árbore e por ese camiño foi onde case se compuxo HERDEIRAS. Sei que este traballo vai ser xenial porque notei en Camen a paixón con que falaba del. Por iso sei que vai gustar. Repito outra vez mil gracias, e pídoche nos sigas contando de como vai HERDEIRAS. Eu case o sinto tamén meu e espero os seguidores tamén.
Algo de ti? Dende o Couto Mixto en terras arraianas de Ourense, ata o Morrazo, ó que cheguei hai máis de vinte anos. E antes diso, moitos lugares nos que fun vivindo por ser filla da emigración e polo meu traballo como profesora de instituto, no que me gusta particularmente a lingua oral, que é no que me especialicei cando me doutorei. Tamén traballei seis anos en Italia, onde estudei canto. Como cantante levo publicados co dúo 2naFronteira catro discos dedicados na súa maioría á lingua e cultura galegas, unha das miñas principais paixóns.
Por que Música? Iso lévoo no sangue. Aínda que nunca se dedicaron á música profesionalmente, na miña familia paterna había boas voces moi apreciadas na contorna. Cantaban nos encontros sociais, festas…pero eran tempos duros e tocaba emigrar. Dende pequena fago cancións e canto. E o escenario é algo que me enche moitísimo e o trato co público, compartir con eles emocións, ideas. E por que Herdeiras? Como muller son consciente do importante que é para construír a nosa identidade saber de onde vimos, cal é a nosa historia, cales son as nosas heroínas, intelectuais, artistas, etc que nos poden servir de modelo ou inspiración. E cando hai guerras ou situacións precarias de calquera tipo, a muller sufre sempre máis por ser muller. E sen embargo, a historia está chea de nomes de home e nós quedamos na escuridade. Quixen aportar un grauciño de area á xustiza que supón recuperar eses nomes das heroínas do 36 e os anos seguintes, que mostraron unha coraxe e solidariedade admirables.
Lía que decias ESAS MULLERES DO 36 podia ser EU ou NOS? Si. Cando fas un traballo deste tipo, tes que meterte na pel das súas protagonistas. E arrepíame pensar que tería sido de min se chego a ser unha muller no 36, 37, 38 e as décadas seguintes nas que non tiñamos dereitos nin recoñecemento, confinadas só ó fogar. Pregúntome se eu tería sido tan valente coma elas. Cóntanos como colaborar en Herdeiras? Agradézoche que mo preguntes porque a colaboración da xente é fundamental para editar este traballo. Teño aberta unha campaña de micromecenazgo (crowdfunding) en https://www.gofundme.com/HERDEIRAS pero tamén se pode ingresar no banco e logo eu engado ese diñeiro á campaña. ES16 2080-0533-08-3000017065 a nome de Carmen Pérez Fernández (A Banca). Iso si, teñen que darme o seu enderezo postal a comunicacionherdeiras@gmail.com para poder mandarlles o disco se non viven perto de Moaña. Así, coa compra anticipada do disco, fan posible este soño.
Quen participa no libro - CD É un traballo realmente coral: son vinte colaboradoras e colaboradores, entre textos divulgativos sobre a memoria das mulleres e poemas ós que eu poño música no disco. E ademais da música, no disco estará a curtametraxe da cineasta galega Margarita Ledo que fixo para Herdeiras: Bucle. As poetas musicadas son Helena Villar, Carmen Blanco, Eva Veiga, Marga do Val e Marta Dacosta. E hai tamén tres temas meus en letra e música. E os investigadores ou herdeiros da memoria son: Aurora Marco, Luís Bará, Pepe Cáccamo, Valentín García Bóveda, Carmen G. Rodeja (ARMH), Montse Fajardo, María Torres, Xosé Álvarez, investigadores; Ana Paula Mejuto, herdeira, con Olivia Rodríguez, investigadora; Xosé Manuel Cid, Xesús Alonso Montero, Presidente da RAG ata o 2016; René Pacheco, arqueólogo da ARMH. E Amalia Bóveda, filla do insigne Alexandre, escribiu o prólogo.
Que ten de novidades este traballo Por fortuna, estase traballando moito actualmente pola memoria e polas mulleres. Hai publicacións tanto escritas como artísticas. Penso que o mérito de Herdeiras está en aglutinar a tantas persoas de disciplinas distintas en torno á memoria e a muller, unha idea de xustiza: hai audiovisual, música, danza, poesía, ensaio…Ademáis os textos e varios dos poemas son inéditos. E no escenario será un potente espectáculo con catro músicas e unha bailarina. Por tanto, un traballo eminentemente feminino tanto no plantexamento como na súa realización. A sociedade avanza en dereitos da muller? Debería, e aparentemente podería parecer que si. Pero eu penso que os avances significativos déronse no pasado e agora percibo un maior grau de conformismo. Hai que estar alerta e seguir denunciando e loitando e rescatando pezas dese noso puzzle que se nos escatimou. Loitando contra as inxustizas e contra os clichés e os esquemas, que nos mutilan a todos, tanto homes coma mulleres. A loita polos dereitos da muller enténdoa dentro do marco da loita pola igualdade e a dignidade de todas as persoas. Non podes loitar só por un colectivo, senón polas persoas todas. Só que claro, a min tócame de perto a das mulleres porque a vivo na propia carne e en todas as minorías somos dobremente marxinadas.
Loitando contra as inxustizas e contra os clichés e os esquemas, que nos mutilan a todos, tanto homes coma mulleres.
Falabamos de inmaterial o material na nosa Terra, como a ves ti? Hai moita xente aínda por namorar. É moi bonito dicir que te sintes galego e logo despreciar a lingua ou tantos rasgos da nosa cultura, mesmo o noso acento tan bonito. Unha terra é todo, pero sobre todo a lingua e as tradicións van ser aquelo que nos dea unha identidade diferente e propia e temos que conservalo con firmeza. E transmitilo ós máis novos.
Unha terra é todo, pero sobre todo a lingua e as tradicións
E a nosa Cultura como está? A cultura está estupendamente! Nunca tantas iniciativas houbo. O que está é malpagada. Iso exerce unha enorme presión sobre as persoas que nos dedicamos a ela, que temos que compaxinala con outro traballo. Así, non podes facer todo o que poderías dar da túa creatividade. Noutros países, por dicir un exemplo, hai subsidios para os meses nos que se produce unha obra e non se está sobre o escenario e por tanto, non se gaña. No fondo desta situación está o modelo de sociedade que temos, na que se valora producir cousas materiais para vender, comprar…esquecendo que o que nos fai máis o que somos, humanos, é outra cousa que non se compra. E a arte, a cultura achégante a esa esencia.
Unha pregunta persoal, ARBORES NATUREZA... Notei na entrevista tes admiración por eses temas? Si, é verdade. Penso que a harmonía das persoas co entorno natural é a clave do noso equilibrio mental, físico e emocional. Aínda que eu non vivo esa conexión de forma racional senón totalmente visceral. Cando ando polo monte, síntome máis na casa que en ningures. Síntome conectada a todo e faime tamén máis permeable ó resto das persoas, máis paciente. Creo que parte dos nosos problemas provén do feito de terlle virado as costas á natureza.
Cando ando polo monte, síntome máis na casa que en ningures.
Novos proxectos? De momento Herdeiras ocupa o meu pensamento e o meu tempo. Aínda queda traballo de produción por facer e agora entramos na fase de fabricación, edición, etc. que require moita atención. Pero si que é verdade que coqueteo con novas ideas. Con 2na Fronteira gustaríame recoller cancións tradicionais e continuar o noso traballo de censo de harmonios de igrexa. E como traballo persoal de Carmen Penim, creo que seguirei afondando en temas relacionados coas mulleres e as inxustizas. Crees que as artes están apoiadas neste país? Aínda que eu teño que estar moi agradecida pola confianza e o apoio que teñen tido os nosos proxectos, teño que dicir tamén que a cultura non se apoia como se debe, nin como produto final nin como argumento educativo que tratar nas escolas. Estamos nun momento de grande superficialidade e creo que a administración debería comprometerse cos proxectos que coidan a cultura propia e a educación dos máis novos. Por enriba da comercialidade ou popularidade, que son conceptos que pouco ou nada teñen que ver coa arte e o crecemento como persoas, tan necesario sempre.
Un libro? Planilandia, unha noveliña breve de Abbot, do séc. XIX, porque predica a tolerancia contada cunha fina e divertida ironía a través dun mundo poboado por figuras xeométricas. Unha película? Sacrificio, de Tarkovsky, das clásicas. E logo encántame Matrix e a Guerra das Galaxias (isto non o esperabas, eh?), Un soño? Para min non podo pedir máis do que teño. Creo que é unha vida chea de esforzo pero perfecta. Para o mundo, non paro de soñar, a ver se soñando o empuxamos un pouquiño cara unha maior xusticia e conciencia.
Para o mundo, non paro de soñar, a ver se soñando o empuxamos un pouquiño cara unha maior xusticia e conciencia.
Algo imprescindible? A igualdade, a libertade. E material, tantas pequenas cousas que fan a vida agradable: os beixos, o té, ir ó o monte cos meus cans… Que cambiarías? A hipocrisía, a violencia, o sistema. Niso estamos, non? A Sociedade ten arreglo? Nisto, como en tantas cousas, se miras cara o horizonte, pódeche dar impaciencia e desalento. O importante é o camiño, porque ese camiño é o único que podes percorrer na túa honestidade como persoa e como cidadán. Os resultados non son para hoxe, pero recibes continuas pequenas recompensas que te fan crer que si, que un cambio profundo é posible, aínda que lento.
O importante é o camiño, porque ese camiño é o único que podes percorrer na túa honestidade como persoa e como cidadán.
Ya otras veces hablamos de las cruces, que son miles la que hay por todo Galicia, y que recuerdan trágicos sucesos.
La de hoy recuerda la muerte del niño José Fernández Vilar, está situada a unos dos kilómetros de la aldea de La Graña en un lugar apartado de cualquier vía de comunicación en el momento de los sucesos.
Es conocido el lugar como Chan da Lama Cabreira y justo al pie de la cruz nace el regueiro de Rairiz.
Aquí apareció mueto el niño José Fernánde Vilar,así dice la placa que hay colocada en la cruz.
El niño vivía en casa de sus abuelos en La Graña, y sus padres como buenos grañudos estaban vendiendo y comprando por distintos lugares de España.
El niño desapareció el siete de noviembre del año 1956, tenía siete años, lo buscaron durante un mes día y noche y al cabo del mes apareció muerto con su tambor de hojalata junto a su cuerpo.
En la aldea se habló de brujeria o incluso de la visita del "sacaúntos", ya que según cuentan los vecinos en esas fechas vieron merodear por las cercanías de la aldea un hombre extraño montado a caballo.
Mi agradecimiento a Mila vecina de A Graña y familiar del niño que nos conto la historia, como también a Estanilao Fernández de la Cigoña que recoge la historia en el libro Cruces, Cruceiros y Petos del Concello de Covelo.
