MUIÑOS DE GARGAMALA
GARGAMALA
MONDARIZ
Mondariz é un lugar cheo de recunchos con encanto que invitan ao
pasaxeiro a ser explorados. Nun escenario natural incomparable podes
atopar: praias fluviais, sendeiros de contos, muíños, igrexas, un
castelo, petos de ánimas, cruceiros, mámoas, petróglifos declarados Ben
de interese Cultural (BIC) e vexetación única.
Pero sobre todo podes
encontrarte a ti mesmo: o teu ser aventureiro, o teu ser explorador, o
teu ser emocionado, apaixoado, relaxado… pero a mellor maneira de
atoparse é perderse, porque Mondariz é un lugar cheo de Maxia.
Maxia que encontras sobre todo na súa vexetación, paseando polos
sendeiros, mergullándose nas augas puras do río Tea e nos seus regatos,
nas augas sulfurosas mineiromedicinais…
Mondariz é un lugar cheo de tradicións, tradición cesteira e lendas que
pasan de boca en boca e de xeración en xeracións: que contan que as
meigas peitéanse nos muíños os días de lúa chea con peites de prata, que
contan que en Mondariz a maxia existe en todos os seus elementos…
OS MUIÑOS DE RÍO
O muíño é unha máquina que utiliza a forza da auga do río para moe-lo
gran. Para iso move dúas grandes pedras e no medio o gran; estas
grandes pedras son capaces de converte-lo gran en fariña, sexa de
centeo, trigo ou millo.
Os muíños de río presentan dous tipos fundamentais: os de rodicio coa
roda motriz horizontal, que son os máis antigos e abundantes e os de
bruia coa roda motriz vertical, que son máis recentes e se coñecen co
nome de aceas. O muíño destinado ó trigo denomínase muíño albeiro.
Un muíño de rodicio horizontal consiste no seguinte:
A forza da auga que entra polo rego move o rodicio, o chocar coas
penlas, que son as que reciben o impulso da auga, que roza co penedo e a
pedra. Como o gran de trigo ou centeo ou millo baixa pola muxega remata
triturado entre as pedras. A zona do muíño onde vai o rodicio chamase
inferno, realmente é por onde sae a auga a gran presión e choca coas
penlas do rodicio, facendo xirar deste xeito a moa, que realmente é a
que tritura. A peza de atrás é para deixar pasar máis ou menos auga, ou
tapar simplemente. O freo levanta máis ou menos a pedra do penedo
podendo moer máis fino ou baixándoo de todo impedirlle que xire. O
tarabelo salta sobre a pedra e fai vibra-la cornizuela para que vaia
deixando cae-lo gran. Os muíños teñen mecanismos para detectar cando se
termina o gran, incluso tamén para levanta-la pedra para arranxala,
cando se pon lisa.
O río recóllese nunha presa, logo desvíase por un rego ata un tanque
por onde a auga penetra con forza no muíño para move-lo rodicio e
normalmente ten un quebradoiro para desviar outra vez a auga o río.
Muiño no seu interior Os muíños poden ser comunitarios, neste caso cada
veciño dispón dunhas horas prefixadas para usalo- e reciben o nome de
muíños de herdeiros. Tamén poden ser de propiedade particular e entón
reciben o nome de maquías por chamarse así a cantidade de gran que
cobran por moer ( a maquía era sobre una libra - 600 grs. por cada once
quilos- e onde se alugaban a cambio de fariña).
Os muíños foron pezas moi importantes na economía e no desenvolvemento
da vida nas aldeas, así como do seu folclore, e das súas lendas. Hoxe,
cubertos moitos por hedras e silvas, fálannos dun pasado que se vai e da
utilización de novos medios técnicos para moe-lo millo , o trigo e ou o
centeo.
No muíño xurdiron cancións, refráns, contos e ata unha danza: "a
muiñeira". Unha muiñada era unha antiga xuntanza festiva de mozos e
mozas en torno os muíños, mentres se esperaba pola vez para moer...
Unha noite no muíño
unha noite non é nada
unha semaniña enteira
esa sí é muiñada.
O muíño do meu pai
eu ben lle sei o tempero:
cando está alto, baixalo
cando está baixo, erguelo.
Fun esta noite o muíño
nin moín nin muiñei;
perdín a trenza do pelo
iso foi o que gañei.
MAPA
SÍGUENOS:
Facebook
Twitter
Pinterest
Google+
Instagram
YouTube
XOAN ARCO DA VELLA
