FERVENZA DAS GÁNDARAS - RIO DAS GÁNDARÁS - O BATÁN - MEZONZO - VILASANTAR

 FERVENZA DAS GÁNDARAS

RÍO DAS GÁNDARAS

O BATÁN

MEZONZO

VILASANTAR

 O Batán
     O Batán é un lugar da parroquia de Mezonzo, no concello coruñés de Vilasantar, na comarca de Betanzos. 

      Segundo o Instituto Nacional de Estadística en 2018 tiña dous habitantes (un home e unha muller).

Historia
     Recibe o seu nome do batán que se acha no lugar, un dos poucos que se conservan na Península Ibérica. A tradición atribúe a súa construción ós monxes do mosteiro de Mezonzo, o cal o convertería nun dos máis antigos. Impulsado pola auga do río das Gándaras, funcionou até o ano 1954, momento en que foi abandonado. Restaurouse en 2001, polo que o seu mecanismo segue a funcionar.

Mezonzo
      Santa María de Mezonzo é unha parroquia que se localiza no oeste do concello de Vilasantar.

     Segundo o Instituto Nacional de Estadística en 2018 tiña 142 habitantes (76 homes e 66 mulleres) distribuídos en 17 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando tiña 255 habitantes.

     Eclesiasticamente pertence ao arciprestado de Sobrado, igual cás demais parroquias do concello.

Personaxes
     Nesta parroquia viviu San Pedro de Mezonzo, nun importante mosteiro do que aínda se conserva a igrexa.

     Tamén aquí naceu o famoso guerrilleiro antifranquista Manolito Bello.

Patrimonio
    Mosteiro de Santa María de Mezonzo

Lugares de Mezonzo
     Aguión, O Batán, O Campo da Feira, Cernadas, O Corral de San Martiño, O Fachal, Faxilde, Igrexafeita, Opa, A Orga, Paizás, O Penedo, A Ponte do Sapo, O Priorato, O Valo, Vilaboa, Vilanova

Comarca de Betanzos
     A comarca de Betanzos é unha comarca galega situada na provincia da Coruña. 

     Pertencen a ela os concellos de Aranga, Betanzos, Coirós, Curtis, Irixoa, Miño, Oza-Cesuras, Paderne, Vilarmaior e Vilasantar. 

     Ten unha superficie de 676,63 km² e no 2020 tiña 38.309 habitantes.

VIDEO

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA

REGO DE VALGADA - CASTRO - CERDEDO COTOBADE

 REGO DE VALGADA

CASTRO

CERDEDO COTOBADE

 Castro
     Santa Baia de Castro é unha parroquia que se localiza no norte do concello de Cerdedo-Cotobade. 

      Segundo o padrón municipal en 2014 tiña 120 habitantes (55 homes e 65 mulleres) distribuídos en 4 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando tiña 204 habitantes.

Xeografía
     A parroquia está formada polos lugares de Bugarín, Castro do Cabo, Castro do Medio e Filgueira. Situada ó noroeste do concello, o seu nome procede directamente da verba latina Castrum, xa que o seu principal accidente xeográfico é o coto de Castrodiz (681 m).

     Desde o lugar do Medio e o do Cabo pódese desfrutar dunha vista do val do río Lérez, e cara á parte de abaixo das aldeas as casas parecen precipitarse sobre o val do río de Queireza, mantendo a estrutura labiríntica típica do concello.

Patrimonio
     Na cima do coto de Castrodiz aprecianse indicios de asentamentos castrexos. A cima do coto aparece sesgada nun planalto que recibe o nome de Eira dos Mouros. Este planalto está arrodeado dos restos dunha dobre muralla moi similar á doutros asentamentos mellor conservados. Desde alí, nos días claros de verán, pódese ver a liña do horizonte no mar mais aló da Illa de Ons. Tamén hai testemuñas de pinturas rupestres na Cova dos Mouros.

     A igrexa parroquial de Santa Baia de Castro atópase a metade do camiño entre o Lugar do Cabo e o Lugar do Medio. No 1809, durante a guerra da Independencia Española, foi queimada xunto con tódalas súas pertenzas polos soldados de Napoleón, segundo refire o párroco Ignacio de Silva, quen conta tamén como os franceses deron morte a anciáns e enfermos que non foron quen de fuxir.

      Xa na década de 1940 a igrexa foi rexistrada en varias ocasións pola Garda Civil, xa que Lisardino Lois Ventín, o crego de Castro, foi considerado sospeitoso de axudar á guerrilla antifranquista e recibir os guerrilleiros na súa reitoral; se ben fóra o anterior párroco, Jesús Rodríguez Anllo, quen uns anos antes, no 1938, dera chivatazos ás autoridades falanxistas para o apresamento de decenas de persoas e a eliminación de varios líderes agraristas e mestres nacionais da veciña Quireza e de toda a contorna.

     No lugar de Filgueira, son dignas de ver as mostras de arquitectura popular que podemos atopar en todas as casas e no seu fermoso eirado composto dun conxunto de 12 canastros (Eira da Ermida) que está xunto á capela da Virxe dos Remedios (queimada tamén polos soldados de Napoleón), dende onde hai unha gran vista panorámica da parroquia de Quireza e montes do arredor.

     Filgueira é terra de ferreiros e fiadeiras e sobre todo destacan famosos canteiros, como Domingo Matías e Tomás Penelas.

     Outra das aldeas da parroquia é Bugarín, onde está a capela da Virxe da Saleta.

      No antigo camiño que comunicaba o Lugar do Cabo con Bugarín (hoxe un carreiro abandonado que é a única conexión directa existente entre os dous lugares da mesma parroquia) hai unha pedra moi grande na zona que chaman Os Corticiños. Conta a lenda que a un home que pacía as ovellas sempre por aquela zona lle saíu dunha vez ao camiño unha serpe de gran tamaño. A serpe, á que lle gustaba o leite, muxiulle dúas ovellas. Dende aquela, o home asubiaba na pedra todos os días para que viñera a serpe, ata que pareceu que lle collera ata certo achego. Pero o home tivo que marchar fóra uns anos, e atopouse cando volveu que a serpe non acudía ao seu asubío. 

     Volveu ao día seguinte e, desta vez, a serpe apareceu e de tanto que o estrañara abrazouno tanto que o matou. Días despois sete homes de Bugarín fixeron unha batida e mataron a serpe con escopetas.

Lugares e parroquias
     Bugarín, Castro do Cabo, Castro do Medio, Filgueira

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA

MUIÑO DE BAROCA DE ARRIBA - O CASTRO - ATIOS - O PORRIÑO

 MUIÑO DE BAROCA DE ARRIBA

O CASTRO

ATIOS

O PORRIÑO

Sendeiro dos muiños
     O sendeiro dos Muíños, de dificultade media – baixa, ten 8 quilómetros de lonxitude e transcorre por zonas de elevado interese natural e etnográfico.

     O percorrido realízase case na súa totalidade por pistas de terra en bo estado.

     O punto de partida é a igrexa parroquial de Santa Baía de Atios, do século XVIII. 

     Dende alí avanzamos polo camiño do viacrucis, conxunto de 14 cruces das que poderemos observar un bo número delas.

     No barrio do Castro apreciaremos o seu cruceiro, posiblemente do século XVIII, así como os muíños de auga.

     Entre penedos de formas curiosas chegamos aos puntos máis elevados do percorrido, con fermosas vistas: A Veiguiña, o Alto do Corvo e o Penedo do Porco Rachado, coa mellor panorámica posible sobre as canteiras de granito rosa do Porriño.

     Logo, o percorrido descende, pasa moi preto das canteiras e remata de novo na igrexa parroquial de Atios.

Atios
     Santa Eulalia de Atios é unha parroquia que se localiza no concello do Porriño. Segundo o padrón municipal de 2020 tiña 2.287 habitantes (1.161 mulleres e 1.126 homes), 53 menos ca en 2018.

     Están distribuídos en 17 entidades de poboación. Segundo o IGE, no 2014 a súa poboación era de 2.202 habitantes, sendo 1.101 homes e 1.101 mulleres.

     A parroquia, a segunda de máis tamaño do concello, está atravesada pola vía portuguesa do camiño de Santiago.

Lugares de Atios
      Alvarín. O Carballal, O Carbón, A Casilla, O Castro, As Cavadas, O Covelo, Os Eidos, Galegos, A Guía, A Insua, Liboeira, O Outeiro, A Pontenova, Portela de Souto, O Rial, A Rocha, A Torre, Vilafría, A Viñoeira 

MAPA

 

Fuente: Concello de O Porriño

XOAN ARCO DA VELLA

MUIÑO DA BAROCA DE ABAIXO - O CASTRO - ATIOS - O PORRIÑO

 MUIÑO DA BAROCA DE ABAIXO

O CASTRO

ATIOS

O PORRIÑO

  Sendeiro dos muiños
     O sendeiro dos Muíños, de dificultade media – baixa, ten 8 quilómetros de lonxitude e transcorre por zonas de elevado interese natural e etnográfico.

     O percorrido realízase case na súa totalidade por pistas de terra en bo estado.

     O punto de partida é a igrexa parroquial de Santa Baía de Atios, do século XVIII. Dende alí avanzamos polo camiño do viacrucis, conxunto de 14 cruces das que poderemos observar un bo número delas.

     No barrio do Castro apreciaremos o seu cruceiro, posiblemente do século XVIII, así como os muíños de auga.

     Entre penedos de formas curiosas chegamos aos puntos máis elevados do percorrido, con fermosas vistas: A Veiguiña, o Alto do Corvo e o Penedo do Porco Rachado, coa mellor panorámica posible sobre as canteiras de granito rosa do Porriño.

     Logo, o percorrido descende, pasa moi preto das canteiras e remata de novo na igrexa parroquial de Atios.

Atios
     Santa Eulalia de Atios é unha parroquia que se localiza no concello do Porriño. Segundo o padrón municipal de 2020 tiña 2.287 habitantes (1.161 mulleres e 1.126 homes), 53 menos ca en 2018.

     Están distribuídos en 17 entidades de poboación. Segundo o IGE, no 2014 a súa poboación era de 2.202 habitantes, sendo 1.101 homes e 1.101 mulleres.

     A parroquia, a segunda de máis tamaño do concello, está atravesada pola vía portuguesa do camiño de Santiago.

Lugares de Atios
      Alvarín. O Carballal, O Carbón, A Casilla, O Castro, As Cavadas, O Covelo, Os Eidos, Galegos, A Guía, A Insua, Liboeira, O Outeiro, A Pontenova, Portela de Souto, O Rial, A Rocha, A Torre, Vilafría, A Viñoeira

Comarca de Vigo
     A comarca de Vigo é unha comarca galega situada na provincia de Pontevedra e a súa capital é Vigo.

     A ela pertencen os concellos de Baiona, Fornelos de Montes, Gondomar, Mos, Nigrán, Pazos de Borbén, O Porriño, Redondela, Salceda de Caselas, Soutomaior e Vigo. 

MAPA

 

Fuente: Concello de O Porriño

XOAN ARCO DA VELLA