Os muiños de Castriz, tamén denominados do río Mira, atópase na parroquia de Castriz onde chegaremos tomando a estrada que une Coristanco con Santa Comba e Muros.
Alí veremos un cruceiro, e colleremos esa estrada que termina á beira dunhas casas.
Alí deixaremos o coche e comezaremos a camiñar.
A ruta non ten perda xa que está indicada cuns carteis, que indican tanto a fervenza como a área recreativa.
Río Mira O río Mira nace na mítica lagoa de Alcaián, en Coristanco. É un zona húmida e de pastizales, máis que lagoa.
Na zona da cascada existe un área recreativa, onde han reconstruído varios molinos e puxeron pasarelas e pontes de madeira para admirar mellor a fervenza.
Xallas de Castriz San Pedro de Xallas de Castriz é unha parroquia que se localiza no norte do concello de Santa Comba.
Segundo o IGE en 2013 tiña 852 habitantes (533 mulleres e 419 homes) distribuídos en 16 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando contaba con 1.050 habitantes.
Santa Comba Santa Comba é un concello da provincia da Coruña, pertencente á comarca do Xallas.
Segundo o IGE en 2015 tiña 9.635 habitantes (10.487 no 2009, 10.588 no 2007, 10.647 no 2006, 10.683 no 2005, 10.704 no 2004, 10.823 en 2003).
O seu xentilicio é «combés» ou «xalleiro».
Comarca Comarca do Xallas Poboación 9.635 hab. (2015)
Etimoloxía O nome provén de Santa Comba de Sens, virxe e santa galaica do século III cuxa lenda mestúrase con lendas celtas precristiás relacionadas con outras santas como Comba de Cornualles e Comba de Córdoba.
Xeografia Está situada no oeste da provincia da Coruña, e ten 203 km².
Pertence á comarca do Xallas, e ten un relevo pouco accidentado con suaves ondulacións cunha altitude entre os 300 e os 500 metros.
O clima é atlántico moi húmido propio das zonas costeiras de Galicia. As choivas son moi abundantes, principalmente entre os meses de novembro e frebreiro.
A capital do concello é Santa Cataliña de Armada, fusionada có núcleo de poboación de Santa Comba, situada case no centro xeográfico do municipio.
Está a 62 km da Coruña, 28 de Santiago de Compostela (ámbalas dúas con aeroporto) e a 68 de Fisterra.
Portomarín La villa de Portomarín nació y creció al lado de un puente romano sobre el río Miño (reconstruido en la Edad Media) y del Camino de Santiago.
El 18 de mayo de 1212, la Orden de San Juan otorgó fueros para su gobierno y administración a la localidad.5
Cuando en 1962 se construyó el embalse de Belesar, el pueblo se trasladó al vecino Monte do Cristo.
Allí se reconstruyeron algunos de los edificios más importantes, tanto civiles como religiosos; especialmente la Iglesia de San Nicolás, de estilo románico levantada por la Orden Hospitalaria de San Juan de Jerusalén, cuyas piedras fueron numeradas y ensambladas de nuevo en su actual emplazamiento.
En las temporadas en que baja el nivel del pantano todavía son visibles los restos de las antiguas edificaciones, el malecón y el primitivo puente.
Además de ser conocido por su paisaje, Portomarín también tiene muy buen aguardiente, el cual, ha recibido mumerosos reconocimientos.
El día de pascua se hace el aguardiente allí, en la plaza delante de la iglesia, en la "Festa do Augardente".
Parroquias Bagude (San Bartolomeu) Caborrecelle (San Xulián) Castro San Martín (San Martiño) Castromaior (Santa María) Cortapezas (Santa María) Fiz de Rozas (San Lourenzo) Gonzar (Santa María) León (San Martiño) Narón (Santa María) Nespereira (San Cibrao) Portomarín (San Nicolao) Portomarín (San Pedro) Recelle (San Pedro) Sabadelle (San Salvador) San Mamede de Belaz (San Mamede) San Mamede do Río (San Mamede) Soengas (Santiago) Vedro (San Martiño) Vilarbasín (San Pedro) Vilaxuste (San Pedro) Vedro (Castrolázaro, Vilaproi, San Martiño)
Embalse de Belesar El embalse de Belesar (en gallego: Encoro de Belesar) es un pantano artificial creado en 1963 en el río Miño, España (el más grande de este río).
Situado entre los municipios de Taboada, Chantada, Saviñao, Paradela, Páramo, Guntin y Portomarín.
Su capacidad es de 655 hm³, ocupando una superficie de 1910 hectáreas aproximadamente y presentando una cola de 50 km.
La presa, de bóveda con dos estribos de gravedad, es obra del ingeniero Luciano Yordi de Carricarte, si bien el edificio de control de la central eléctrica es obra del arquitecto Juan Castañón de Mena.
El embalse se creó para abastecer a una central hidroeléctrica operada en la actualidad por la empresa Gas Natural.
Dicha central posee una potencia de generación de 227MW, y al año produce de media 732GWh de energía hidroeléctrica.
La construcción del embalse supuso además de anegar casi 5000 hectáreas de terreno infértil, la desaparición bajo las aguas del pueblo de Portomarín, que se reedificó cerca de su antigua ubicación.
El salto máximo de agua tiene una altura de 137,5 metros.
Loio Loio es una parroquia gallega del municipio lucense de Paradela, en España y una aldea de dicha parroquia, la única localidad de la misma.
La aldea no es la única con el topónimo de Loio en el municipio, ya que existe otra aldea hómonima en la parroquia de Cortes, en la que existió un monasterio, conocido como de Santa María de Loio, de Loyo, de Ribas de Loio o de Rivalogio, relacionado con la orden militar de Santiago.
Patrona de este monasterio fue una de las hijas del conde Gatón del Bierzo, Hermesinda Gatónez, esposa del conde Hermenegildo Gutiérrez, padres de varios hijos, entre ellos, la reina Elvira Menéndez, esposa del rey Ordoño II de León.
Por el término parroquial discurre el Camino de Santiago, concretamente el Camino Francés, recorriendo el río Loio.
En este tramo se puede disfrutar de las vistas panorámicas sobre el embalse de Belesar y la villa de Portomarín, terminando en el embarcadero de San Xoán de Loio.
Geografía La parroquia limita al norte con las de Belade y Puertomarín, al sur con las de Castro y Cortes, al este nuevamente con Cortes y, finalmente, al oeste con la de Portomarín.
La mayor parte del término parroquial se encuentra anegada por las aguas del embalse de Belesar, estando las tierras próximas al pantano dedicadas al cultivo de viñas.
La aldea se encuentra a 8 km de la aldea de Pacios, capital municipal, y a una altitud de 330 m.
Demografía En la paroquia y en la aldea estaban empadronadas 23 personas en el año 2015.
En el diccionario de Madoz (1850), la parroquia comprende «los l[ugares] y cas[eríos] de Cabo de Vila, Campo, Outeiro y Seoane» y tenía una población de 24 vecinos y 128 almas.
Parroquia eclesíastica La correspondiente parroquia eclesiástica se encuentra bajo la advocación de san Juan y forma parte del arciprestazgo de Sarria-Samos de la diócesis de Lugo. Su templo actual fue edificado tras la construcción del embalse de Belesar.
La iglesia posee una espadaña en el imafronte, con dos campanas, cada una en su vano. Está rematada con una cruz sencilla. El templo forma parte del patrimonio cultural del municipio, según el plan general de ordenación municipal.
Monumentos Durante el recorrido por el Camino de Santiago, bajando por la Retorta, se puede visitar el molino de Pías.
Brocos San Miguel de Brocos é unha parroquia que se localiza no norte do concello de Agolada.
Segundo o IGE en 2013 tiña 62 habitantes (36 homes e 26 mulleres) distribuídos en 5 entidades de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando contaba con 124 habitantes.
Patrimonio Igrexa de San Miguel de Brocos. Capela de Santa Cruz.
Lugares de Brocos Barrio, Brocos, O Bugallal, O Marquesado, A Ponte, Quintela
Agolada é un concello da provincia de Pontevedra pertencente á Comarca do Deza. Segundo o IGE en 2015 tiña 2 585 habitantes (3 875 en 2003). O seu xentilicio é agoladés ou aqualatense.
Xeografía Agolada está situado no centro de Galicia, na punta nordeste da provincia de Pontevedra, entre o río Arnego, a serra do Farelo e o río Ulla. O concello limita cos concellos de Palas de Rei, Antas de Ulla (provincia de Lugo), Santiso (provincia da Coruña), Rodeiro, Lalín e Vila de Cruces.
O monte Farelo, con 952,6 metros, e situado na serra do Farelo, é o punto máis alto do concello. O río Ulla, que fai de límite norte do concello, é o principal curso fluvial. En Brocos úneselle o río Arnego antes do comezo do encoro de Portodemouros. O seu outro afluente principal é o río Deza.
Ten clima é oceánico interior, co inverno suave e o verán fresco. As precipitacións anuais son de 1 290 mm.
Demografía Censo total 2015 2 585
Toponimia Segundo Fernando Cabeza Quiles o topónimo procede do latín, combinando os lexemas aqua, aquae, "auga" e mais latus, lata, latum (supino do verbo fero, fers, ferre, tuli, latus, "levar"). Así o significado de Aqua Lata sería "auga levada", debido ás conducións hídricas que traían auga doutros lugares.
O erróneo desagregamento como *A Golada procede da súa interpretación como locución artigo + substantivo, supoñéndolle na etimoloxía popular un derivado de golada ou golete (unha indumentaria medieval), con posible influencia posterior do barbarismo "La Golada".
Historia Consérvanse importantes pegadas correspondentes ao Megalitismo pertencentes ao período do 3000 ao 1800 a. C. Estas terras están cubertas de mámoas das cales sobresae o Tesouro de Agolada atopado nunha mámoa do Campo do Xastre, na parroquia de Ferreiroa, e que na actualidade áchase no Museo Provincial de Pontevedra. Este tesouro está formado por dous brazaletes e un torque de ouro; unha louza con gravados en zig-zag, atopada en Coteimil; dúas mazás de pedra puída en Lamas (Trabancas).
Os campos de túmulos máis salientábeis áchanse en Pereiro en Agra, Monte Luxilde en Artoño, Monte da Carballeira en Berredo, Campo da Mámoa en Brántega, e noutros lugares como Eidián, Esperante, Vidueiros, Ferreiroa, Gurgueiro etc.
Tamén hai abondosos castros neste concello. Sobresae o Castro Marcelín, situado na parroquia de Merlín, posuidor de mámoas, covas, tesouros e unha lenda sobre a raíña Marcela. A lenda di que nel habitou unha raíña chamada Marcela ou Marcelina, de aí o nome do lugar, e que agochou un tesouro tras dunha porta de pedra e das consabidas trabes de ouro, prata, piche etc. Outros son o Castro do Coto dos Mouros, en Trabancas; o Castro de Vilela, en Borraxeiros; o Castro de Buxel, en Artoño; o Castro de Brocos...
Neste concello atopouse unha machada con dúas argolas de bronce no Monte Farelo, en Trabancas, pertencente á Idade de Bronce.
Desde o século VI, Agolada pertenceu ao Condado do Deza e até o século XIV pertenceu aos Condes de Deza, cando pasou aos Suárez de Deza, máis coñecidos como os Churruchaos. Máis tarde, estas terras pasaron a mans do Conde de Lemos, Pedro Enríquez de Castro.
Constituíuse como concello trala caída do Antigo Réxime. A capital estivo situada na Guillerma (parroquia de Borraxeiros), até que pasou ao lugar de Agolada, na parroquia de Ferreiroa.
Patrimonio Atópanse numerosos restos do Megalítico, como o monte das Mámoas, o Tesouro de Agolada, así como machados de pedra. Hai dous castros notorios, o castro de Buxel e o castro de Marcelín.
No Monte Farelo hai constancia da existencia noutro tempo dunha capela chamada de San Silvestre. Atópanse varias construcións notorias, aínda que en certo estado de ruína, como a fortaleza dos condes de Borraxeiros, do século XVI, a torre dos Vilar de Ferreirós, a casa de Quintela dos Arias Loureiro e a casa dos Traspenas.
Na vila de Agolada consérvanse os pendellos da feira, que se celebra o día 12 de cada mes.
Algunha das igrexas do concello: Igrexa de Ventosa. Igrexa de Ferreiroa. Igrexa de San Andrés de Órrea. Igrexa de Berredo. Igrexa de Ramil. Igrexa de Vilariño. Igrexa de Santa Comba. Igrexa de Brántega. Igrexa de Santa María de Val de Sangorza.
Economía A economía do concello é eminentemente agraria, sector no que se ocupa o 60% da poboación. As terras máis fértiles, que se dividen en parcelas de tamaño medio superior ao doutras zonas de Galicia, atópanse no fondo dos vales, onde a pendente é menor, a uns 300 m. de altitude. Ademais da agricultura de autoconsumo (millo, hortalizas, centeo e vide), comercialízanse noces, castañas, patacas e trigo.
Nas últimas décadas aumentou a cabana gandeira, especialmente vacas e porcos. Existe unha incipiente industria de transformación da madeira (serradoiros).
Festas As Festas Patronais de Agoladas, na parroquia de Ferreiroa, son o 30 de xuño, festividade de San Pedro. Todos os días 12 de cada mes celébrase Feira, tanto de gando, coma de alimentación, téxtil, ferramentas etc. Amais, previa á Feira do 12 de agosto celébrase a Romaría Medieval, e o día 11 de agosto acompañada da Mostra de Artesanía. Outra festa salientábel en Agolada é A festa dos chofers que adoita celebrarse na derradeira fin de semana do mes de xullo.
Feira As primeiras pegadas da Feira son as celebradas en Chaos de Aián, ao pé do Monte Farelo, pasando a Agolada por xestións realizadas polo entón escribán Don Ramón Barrio de Losada no ano 1788.
Na actualidade presérvase un monólito de pedra adicado a Constitución da Vila, situado na Rúa da Constitución. Hoxe o novo mercado, de rexistro comarcal, substitúe as funcións do vello Campo da Feira onde gandeiros de toda Galicia acoden todos os días 12 de cada mes, o cal considérase coma un dos máis importantes de Galicia. Aquí é onde se realiza a Romaría Medieval e a Mostra de Artesanía o día 12 de agosto de cada ano.
A comarca de Deza A comarca de Deza é unha comarca da provincia de Pontevedra e a súa capital é Lalín. Pertencen a ela os concellos de Agolada, Dozón, Lalín, Rodeiro, Silleda e Vila de Cruces.
A súa poboación é de máis de 40.000 habitantes. O Deza coincide coa antiga comarca de País do Deza, isto é, as xurisdicións de Deza, Camba, Dozón, Trasdeza, Carbia e Valquireza.
