PONTELLA DO REGUEIRO DO PRADO - SILVAESCURA - SOUTELO DE MONTES - FORCAREI

 PONTELLA DO REGUEIRO DO PRADO

SILVAESCURA

SOUTELO DE MONTES

FORCAREI

 Aldea de Silvaescura
      Recentemente iniciouse a escavación da aldea perdida de SIlvaescura, situada nos limites entre o monte de Soutelo de Montes e o de Trasdomonte da que só permanecen dúas estruturas a vista.

       Coñécense poucas referencias históricas documentadas desta aldea. A máis importante e a da redención dos foros da aldea de as Codesás ao convento de Aciveiro, documento datado de 1624.

     Son tamén referencia da historia deste lugar a toponimia do entorno, Su Casa, Silva Oscura, Camiño da Brea(referencia ao tránsito de actividade comercial cos mosteiros e Compostela).

      Co obxectivo de poñer en valor estes traballos estanse levando a cabo visitas guiadas por parte do Instituto de Ciencias do Patrimonio.

Soutelo de Montes
     Soutelo de Montes é unha vila da parroquia da Madanela de Montes, no concello de Forcarei. É a segunda de maior poboación deste concello.

Demografía
     Segundo o IGE en 2020 tiña 405 habitantes, 19 menos que o ano anterior.

Historia
      No transcurso da revolta Irmandiña, na segunda metade do século XV, a Torre do Castro de Montes foi derrubada. Os xuíces-meriños tiveron que trasladar a súa residencia a Soutelo de Montes, onde se asentarían até as xurisdicións especiais seren abolidas en 1811.

      Na remodelación de concellos e partidos xudiciais das Cortes de Cádiz creouse o concello de Soutelo de Montes. Formaban parte del as freguesías da Madanela, Ventoxo, Pardesoa, San Miguel de Presqueiras e Santa Mariña de Presqueiras.

     En 1814 o rei Fernando VII anulou a Constitución e a xurisdición retornou ao arcebispado de Santiago. En 1833 creouse o concello de Forcarei, aínda que entre 1858 e 1862 denominouse Soutelo de Montes.

Festas e celebracións

    Festa do cogomelo, en novembro.
    Festa do Gaiteiro, en memoria de Avelino Cachafeiro, o 18 de agosto de 1973.

A Madanela de Montes
     Santa María Madanela de Montes é unha parroquia que se localiza no concello de Forcarei, na comarca de Tabeirós - Terra de Montes.

     Segundo o IGE, no 2014 a súa poboación descendera ata os 578 habitantes, sendo 272 homes e 306 mulleres.

Patrimonio
     No IES Chano Piñeiro consideraron a posibilidade de que a orixe do topónimo puidese ser orixinalmente medanela diminutivo de meda. A igrexa parroquial inaugurouse en 1964.

Lugares da Madanela de Montes
      Ameixeiras, Os Codesás, A Graña, A Madanela, San Xusto, Sanguñedo, Soutelo de Montes, Trasdomonte, Ventosela

Parroquias de Forcarei     
      Aciveiro (Santa María), Castrelo (Santa Mariña), Dúas Igrexas (Santa María), Forcarei (San Martiño), A Madanela de Montes (Santa María Madanela), Meavía (San Xoán), Millarada (San Amedio), Pardesoa (Santiago), Pereira (San Bartolomeu), Quintillán (San Pedro), San Miguel de Presqueiras (San Miguel), Santa Mariña de Presqueiras (Santa Mariña), Ventoxo (San Nicolao)

VIDEO

MAPA

 

 

XOAN ARCO DA VELLA

PETROGLIFO PENEDO DO LAGARTO - LAMA FORCADA - NOGUEIRA DE RAMUIN

 PETRÓGLIFO PENEDO DO LAGARTO

LAMA FORCADA

NOGUEIRA DE RAMUIN

     O petróglifo atópase nun penedo ao carón da estrada a Lama Forcada. O microtopónimo do lugar é “Penedo do Lagarto”.

     Consta de varios círculos concéntricos con dous, tres e catro aneis. 

     Tamén podemos ver unha cazoleta central.
O petróglifo atópase moi desgastado e, na súa maior parte, cuberto por mofo.

Nogueira de Ramuín
     San Martiño de Nogueira de Ramuín é unha parroquia do concello ourensán de Nogueira de Ramuín na comarca de Ourense. 

     No ano 2007 tiña 88 habitantes (48 homes e 40 mulleres) distribuídos en 9 entidades de poboación, o que supón unha diminución de 8 habitantes en relación ao ano 2000.

Lugares de Nogueira de Ramuín
     Baldomar, Fontefría, Fontes, Lama Forcada, Liñares, Luíntra, Nogueira, Pacios, A Seara de Arriba

Comarca de Ourense
       A comarca de Ourense é unha comarca galega situada na provincia de Ourense e a súa capital é Ourense.

     Pertencen a esta comarca os concellos de Amoeiro, Barbadás, Coles, Esgos, Nogueira de Ramuín, Ourense, O Pereiro de Aguiar, A Peroxa, San Cibrao das Viñas, Taboadela, Toén e Vilamarín.

     Limita ao norte coa comarca de Chantada (Lugo), ao nordeste coa comarca de Terra de Lemos (Lugo) e comarca da Terra de Caldelas, ao leste e sueste coa de Allariz-Maceda, ao sur coa de Celanova e ao oeste coas do Ribeiro e Carballiño.

MAPA

 

Fuente: Web Patrimonio Galego

XOAN ARCO DA VELLA

CASTRO DE SAN LOURENZO - CEREIXA - A POBRA DO BROLLÓN

 CASTRO DE SAN LOURENZO

CEREIXA

A POBRA DO BROLLÓN

      O castro de San Lourenzo presenta un perímetro total de preto de 8.800m2. O asentamento presenta un primeiro recinto circular cinguido por unha potente muralla aterraplenada.

       Nalgúns tramos aínda se enxerga o muro de cachotería da cara externa da muralla, ergueita a base de coios de cuarcita.

      O acceso á croa probablemente se ubica na estrema NE onde se empraza a cota máis alta do castro e quizabes se ubique un torreón defensivo vencellado á porta. Como singularidade cómpre remarcar a presenza dunha sorte de muradella discontinua en dirección N-S que divide a croa en dúas partes, e que non se corresponde cun valado de linde xa que non ten nada que ver co parcelario tradicional da zona.

      Castro d’Alende ou San Lourenzo é un sitio arqueolóxico que se atopa na parroquia de San Pedro de Cereixa (A Pobra do Brollón, Lugo) sobre a marxe dereita do río Sáa na pequena dorsal que serve de transición entre a penichaira de A Chá de Castro e o val fluvial.

       O castro, é un poboado fortificado ergueito trala conquista romana para albergar os traballadores nas explotacións auríferas da bisbarra entre os séculos I-II da nosa era.

      Probablemente estivo vencellado tamén á metalurxia do ferro, polo que se trataría dun poboado especializado dentro da rede de castros que controlaban a minería nas bacías sedimentarias dos ríos Lor, Saa e Cabe.

      En época medieval a poboación labrega de Cereixa construíu unha ermida na honra de San Lourenzo, que foi rehabilitada en 1876 para caer despois no abandono. A fins dos anos 60 e comezos dos anos 70 a ladeira suroeste do castro viuse afectada por unha explotación de grava e area. Actualmente a superficie do castro está ocupada por vexetación autóctona (nomeadamente carballos) e monte baixo.

       A este primeiro recinto xúnguese pola cara E unha segunda muralla que acouta un espazo de reducidas dimensións, nada semellante ás terrazas que adoitan forman parte dos poboados fortificados da Idade do Ferro.

        No extremo S, case sobre o parapeto, sitúase a bocamina coñecida como O Burato dos Mouros. Este é un elemento que consideramos diagnóstico para defender a cronoloxía romana do xacemento.

        Nas coroas mineiras do NW adoitan documentarse prolongacións de foxos e murallas para abranguer dentro dos recintos recursos hídricos e mineiros importantes.

 

      Sos os chamados brachia, liñas de defensa que aseguraban a conexión da estrutura fortificada principal con outras estruturas de fortificación secundarias e/ou determinados puntos estratéxicos. 

      Este sistema de brachium (liñas de fortificación saíntes do recinto fortificado cun propósito defensivo prático) documéntase mesmo en establecementos militares romanos do NW. 

MAPA 

 

Fuente: Web Turismo da Ribeira Sacra

XOAN ARCO DA VELLA

BRANDA DE ARIEIRO - LORDELO - SISTELO - ARCOS DE VALDEVEZ

 BRANDA DE ARIEIRO

LORDELO

SISTELO

ARCOS DE VALDEVEZ

  Brandas
     Brandas son zonas dos montes altos, onde o gado atopa pastos frescos polo verán.

     O veceiro (pastor que tiña a quenda) levaba o gado ao monte durante os meses de xuño a setembro.

     É un termo empregado nas montañas de Ourense (Serra do Xurés) e na parte Portuguesa (Serra do Gerês e Serra do Soajo).

     O mesmo que ocorre cos chozos do Suído galegos, nestas zonas os pastores necesitan de construcións de acubillo para o gando e para eles mesmos, polo que no norte de Portugal, especialmente das Serra do Gerês chámanlle brandas aos núcleos habitados temporais de verán, cuxa orixe se insire nun proceso de transhumancia no que as poboacións se trasladan das súas aldeas de inverno para as zonas máis altas da serra, onde abundan pastos fértiles para alimentar o gado.

     As brandas son típicas do complexo sistema antigo da transhumanciada das Serras do Soajo e da Peneda-Gerês (e da serra do Xurés ourensá), hoxe integrado no Parque Nacional de Peneda-Gerês.

     A aldea onde a familia pasa o inverno chámase inverneira, localizada nun val, en zonas máis baixas.

     No fin do verán ou principio do outono, as persoas deixan as brandas e baixan á inverneira, onde permanecen até marzo, cando volven subir para as brandas para faceren as sementeiras do centeo e deixar o gado a pastar. Hoxe en día, nas poucas aldeas que manteñen a tradición, as persoas só levan os animais e algúns haberes, ao contrario de antigamente, cando levaban até a moblaxe.

     As brandas están formadas polos pastos, valados, curros, cortellos para gando e algunha choza de paredes e cuberta de cachotaría de granito (normalmente con sollado), para as persoas

VIDEO

MAPA

 

XOAN ARCO DA VELLA

LAGAR RUPESTRE VIÑA DO MONTE - LANTAÑO - PORTAS

 LAGAR RUPESTRE VIÑA DO MONTE

LANTAÑO

PORTAS

     Este lagar rupestre é o primeiro localizado en toda a comarca do Salnés e, probablemente, foi construído na Idade Media. Trátase dun lagar de pisado, é dicir, nel botábanse os acios que se viñan de vendimar para, mediante pisado, extraer o mosto.

      Este saía pola canle onde se poñía un bico de madeira, para que non escorregase pola pedra, e caía probablemente nun barcal de madeira. O máis habitual era que o mosto se baixase ata as adegas en pelellos que se enchían por inmersión no barcal.

      Os investigadores dan como época máis probable a Idade Media pero, a falta estudos como datacións radiocarbónicas, aínda non se pode descartar que sexan aínda máis antigos, por exemplo romanos.

         Na zona de Monterrei, seguida de Ribadavia, existe a maior concentración coñecida de lagares rupestres de Galicia, aínda que tamén se atopan algúns en Trives, Quiroga, As Neves, Ponteareas e Mondariz. Alí existen de pisado pero sobre todo de prensa, similares aos lagares de pedra que aínda se conservan, e incluso se utilizan, en moitas adegas familiares por toda Galicia.

       Este tipo de lagares rupestres téñense atopado tamén noutros lugares da Península Ibérica (Rioja, Douro…) e noutros lugares de Europa (Italia, Alsacia, Alemaña, Malta…) e Asia (Turquía, Palestina…). A súa existencia na Península Ibérica coincide coas actuais zonas vitivinícolas sendo máis frecuente atopalos sobre rochas graníticas.

        Actualmente pode vostede comprobar que non existen cultivos de vide na súa contorna inmediata, polo que tamén amosa os cambios no uso do solo que se produciron ao longo destes anos.

       A memoria destes cultivos quedou gardada nos topónimos que rodean este lugar con nomes tan suxestivos como Viña Nova ou Viña do Monte.

      Ao extraer o mosto e fermentalo separado do bagazo o máis probable é que o viño que se obtivera sería un clarete. Non se sabe con certeza cando se abandonaron este tipo de lagares, aínda que en Portugal se constatou o uso dalgún ata o 1700. Noutras rexións coma na actual Turquía séguense a usar na actualidade.

VIDEO

MAPA 

 

Fuente: Comunidades de Montes de Lantaño

XOAN ARCO DA VELLA